Ο κορυφαίος καθηγητής της Ιστορίας της πολιτικής σκέψης Angelo d’ Orsi διευθυντής του διεθνούς περιοδικού Historia Magistra το σημαντικότερο περιοδικό μελετών παγκοσμίως για τον Αντόνιο Γκράμσι απαντά στις ερωτήσεις του Απόστολου Αποστόλου.
Παραφράζοντας τον Κ. Μαρξ θα λέγαμε ότι ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του νέου μακαρθισμού που καταδιώκει όσους μιλούν για τον Πούτιν. Τι έχετε να πείτε κ. Καθηγητά;
Αναμφίβολα μου φαίνεται ως μια επιστροφή στο στυλ της δεκαετίας του 1950 . Διακρίνουμε πως υπάρχει μια πολύ διαδεδομένη κινητοποίηση των μέσων ενημέρωσης, από τα έντυπο μέχρι τις τηλεοράσεις και το διαδίκτυο. Και πάνω απ’ όλα, αυτή η κινητοποίηση αποτελούν μέρος ενός τεράστιου «πολεμικού συστήματος», κάτι ανάλογο με την ενημερωμένη έκδοση του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος που είχε καταγγείλει ο Αϊζενχάουερ το 1961. Σήμερα όλο αυτό οργανώνεται με τη νεα πολιτική τάξη πραγμάτων και όχι μόνο, αλλά μαζί και με τον κόσμο της πληροφορίας και της επικοινωνίας, της παραγωγής (όπου όπλα και αγαθά επανεκτιμώνται χάρη της εμπόλεμης κατάστασης), των πανίσχυρων οικονομικών κέντρων. Ένα κουβάρι, δηλαδή που δουλεύει τέλεια χάρη σ’ ένα σύστημα που λειτουργεί με «περιστρεφόμενες πόρτες». Πολιτικοί, διευθυντές δημοσίων υποθέσεων, διευθυντές ανώτατου επιπέδου, συστημικοί δημοσιογράφοι περνούν από τον ένα ρόλο στον άλλο, με εξαιρετική ευκολία, αποδεικνύοντας έτσι, με εντυπωσιακό τρόπο, την ύπαρξη ενός ενιαίου συστήματος στο οποίο η επικοινωνία, η πολιτική, η οικονομία διαπλέκονται στενά, και ο πόλεμος επιβεβαιώνει πλήρως αυτό το σύστημα, ενσωματώνοντάς το στη δύναμη των όπλων.
Αυτό που επίσης είναι εντυπωσιακό σε αυτή την κατάσταση είναι η απουσία ή, εν πάση περιπτώσει, η πλήρης άγνοια του ΟΗΕ, ο ρόλος του οποίου θα έπρεπε να αναδειχθεί έντονα σε καταστάσεις κρίσης όπως η σημερινή. Ο πλανήτης όμως είναι δίχως καθοδήγηση, χωρίς κανόνες, βρισκόμενος κάτω από βάναυσες υπαγορεύσεις μιας ισορροπίας δυνάμεων που κατευθύνουν τα πράγματα στην παγκόσμια σκηνή κάποιοι απίθανοι και ανεύθυνοι που λειτουργούν ως ηθοποιοί. Επομένως, η κατάσταση σήμερα βρίσκεται σε πολύ υψηλό κίνδυνο. Που δημιουργείται ακόμη και ο κίνδυνος ενός εσωτερικού πολέμου εντός των ευρωπαϊκών χωρών εξ΄ αιτίας του παγκόσμιου πολέμου, και αυτόν τον κίνδυνο τον βλέπουμε να ενσαρκώνεται στη δημόσια συζήτηση, στην οποία η φωνή της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών – αντίθετη στον πόλεμο και στην αποστολή όπλων στην Ουκρανία, ακόμη και αντίθετη στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας που αποδεικνύεται περίτρανα ότι οι κυρώσεις βλάπτουν κυρίως την Ευρώπη – πνίγεται συνεχώς από μια χούφτα ανθρώπων που προσπαθούν να επηρεάσουν, να πιέσουν προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς τη συνέχιση της σύγκρουσης και θα λέγαμε ακόμη και της διεύρυνσης του πολέμου. Μιλώντας όλοι εκείνοι ανεύθυνα εξ’ ονόματος των συμφερόντων της αγοράς και κυρίως των κατασκευαστών όπλων.
Η Δύση, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ που όπλισαν την Ουκρανία τελικά φαίνεται να μην μπορούν να κερδίσουν τον πόλεμο . Ενώ με τα μέτρα κατά της Ρωσίας, η γενικευμένη αύξηση σχεδόν όλων των δαπανών πρώτων υλών και ενέργειας έχουν ήδη οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε στασιμοπληθωρισμό και θα οδηγηθούν πολλές οικονομίες σε ύφεση. Ο πληθωρισμός στην Ευρώπη δεν ήταν ποτέ υψηλότερος ήδη από το 1991 και οι μισθοί είναι χαμηλότεροι όσο εδώ και τριάντα χρόνια.
Όπως είπα, οι κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας αποδεικνύονται δίκοπο μαχαίρι, που επηρεάζει τη Ρωσία, αλλά ακόμη περισσότερο, την Ευρώπη, η οποία στην πραγματικότητα βρίσκεται σε μια πολύ προβληματική οικονομική κατάσταση. (Οι μέχρι στιγμής κυρώσεις φαίνονται να είναι ουσιαστικά αναποτελεσματικές για τη Ρωσία, αλλά ικανές να πλήξουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες, και κυρίως την ιταλική.)
Από την άλλη πλευρά, ούτε οι ΗΠΑ δεν τα πάνε καλά. Σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πλέον η οικονομική μηχανή του κόσμος: τι παράγουν; Εξοπλισμούς και χρηματοπιστωτικές φούσκες . Κατά τα άλλα η οικονομία τους βρίσκεται σε σοβαρή κρίση και σε συνάρτηση με την απώλεια ηγεσίας τους η οποία το μόνο που κάνει είναι να αυξάνει το στρατιωτικό εφοδιασμό αυξάνεται ακόμη περισσότερο η οικονομική κρίση των ΗΠΑ. Προσπαθούν να βελτιώσουν τις οικονομικές τους επιδόσεις χάρη στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά με αυτόν τον ρυθμό δύσκολα θα μπορέσουν να ανακτήσουν τον παγκόσμιο ηγεμονικό τους ρόλο που επιδιώκουν γιατί τον ίδιο ρόλο διεκδικεί και η Κίνα και οι δυνάμεις που ενώνονται όπως ο διεθνής πολιτικός οργανισμός BRICS .
Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης σήμερα; Μοιάζει με ποινική αποικία όπως ισχυριζόταν κάποτε ο Κάφκα.
Η Ευρώπη, ως Ευρωπαϊκή Ένωση σε αυτόν τον πόλεμο, έχει αποδειχθεί ασυνεπής αν όχι ανύπαρκτη. Έχει χάσει μια ιστορική ευκαιρία να καθιερωθεί ως παγκόσμια δύναμη και ως παρεμβατική δύναμη. Και η Ιταλία γνώρισε μια ιστορική αποτυχία και αυτό γιατί η Ιταλία που στο παρελθόν με τις κυβερνήσεις των Χριστιανοδημοκρατών (Fanfani, Moro, Andreotti) και των Σοσιαλιστών (Craxi) είχε πάντα δείξει την επιθυμία της να είναι πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ από τη μια πλευρά, αλλά από την άλλη να κινείται ελεύθερα στις σχέσεις της με τους λαούς της Μεσόγειου και της Ανατολής.
Στον πόλεμο της Ουκρανίας η ΕΕ αποδείχθηκε παρακολούθημα των ΗΠΑ και μάλιστα πήγε προς μια πλήρη ενσωμάτωση με το ΝΑΤΟ. Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ενδεχομένως να έχουν κέρδη απεναντίας η Ευρώπη (και η Ιταλία) προδίδει διαρκώς το όνειρο των ιδρυτών της, από τον Αλτιέρο Σπινέλι έως τον Ερνέστο Ρόσι έως τον Σπάακ… Ρισκάρω ένα μελλοντικό σενάριο αναφορικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαλυθεί μέσα στο ΝΑΤΟ.
Με την πανδημία και την κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας είδαμε ότι η ελπίδα είναι το λουρί της υποταγής.
Είμαστε υποχρεωμένοι να ελπίζουμε, όπως και με την πανδημία. Αλλά η αρχή της πραγματικότητας μας λέει ότι εμείς οι Ευρωπαίοι είμαστε πλέον υποκείμενοι στη βούληση των εξωτερικών δυνάμεων των ΗΠΑ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, να υπενθυμίσουμε ωστόσο, ότι και η τελευταία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης, έστω και αν δεν είναι ενταγμένη στην ΕΕ, και σήμερα αποτελεί τον εχθρός της ΕΕ. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, για να πούμε την αλήθεια, μετά τα πειράματα ελέγχου που εφαρμόστηκαν με την πανδημία και μεταφράστηκαν σε πολιτική δράση χάρη και στη συνεχιζόμενη πολεμική κρίση.
Τελικά, το άλλοθι των κυβερνώντων έγκειται στη δειλία των κυβερνωμένων;
Ο Benjamin Constant, στον περίφημο Λόγο του για την ελευθερία των μοντέρνων σε σύγκριση με αυτή των αρχαίων (1819), αφού εξύψωσε την ελευθερία των μοντέρνων (ατομική ελευθερία, κ.λπ.) κατέληξε καλώντας τους συγχρόνους του να μην παραδοθούν στα χέρια των κυβερνώντων Τονίζοντας: «Να διαχειρίζεται τις δημόσιες υποθέσεις» και να μην αδιαφορείτε για αυτές . Και ενώ δεν έπαψε να εξυψώνει τις ελευθερίες των σύγχρονων (απαλλαγή από εμπόδια, από περιορισμούς, και από υποχρεώσεις), κατέληξε να υποστηρίζει την υπόθεση της ελευθερίας των αρχαίων (ελευθερία συμμετοχής στις δημόσιες υποθέσεις, ελευθερία συνεισφοράς στις κοινές αποφάσεις, ελευθερία στους πολίτες που θα κατέχουν τον πλήρη τίτλο, δηλαδή να ασκούν πολιτική.)
Σήμερα δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτή τη διδασκαλία. Να σταματήσουμε να περιμένουμε όλες τις απαντήσεις από αυτούς που μας κυβερνούν. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι σήμερα η ειρήνη μπορεί να προέλθει όχι από τις επιλογές των κυβερνήσεων, αλλά από τις κινητοποιήσεις των λαών.
Μετάφραση: Απόστολος Αποστόλου
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.