Η έννοια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) εισήχθη στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) το 1982.
Η Ελλάδα την έχει επικυρώσει. Η Τουρκία όχι.
Για την Αθήνα, η ΑΟΖ είναι φυσική προέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της σε θάλασσα και βυθό.
Για την Άγκυρα, η έννοια της ΑΟΖ είναι αποδεκτή μόνο αν δεν θίγει τις επεκτατικές της επιδιώξεις.
Οι βασικοί σταθμοί:
-
1987: Κρίση υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο
-
1995: Η Τουρκία δηλώνει casus belli αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ.
-
2003-2010: Ελλάδα–Κύπρος–Αίγυπτος σχεδιάζουν συνεργασίες ΑΟΖ
-
2019: Υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου
Πού συγκρούονται Ελλάδα και Τουρκία…
1. Καστελλόριζο – Το “πρόβλημα” της Τουρκίας
Η Άγκυρα αμφισβητεί την επήρεια του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελλόριζου στην ΑΟΖ. Υποστηρίζει πως τα μικρά νησιά δεν πρέπει να παράγουν πλήρη ΑΟΖ.
Η Ελλάδα αντιτείνει ότι:
-
Το διεθνές δίκαιο δεν διαχωρίζει μεγάλα και μικρά νησιά
-
Όλα τα κατοικημένα νησιά έχουν πλήρη επήρεια σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα
2. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο
Υπογράφηκε το 2019 με την κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA). Αγνοεί την ύπαρξη της Κρήτης, Καρπάθου και Ρόδου, χαράζοντας ΑΟΖ από την Τουρκία ως τη Λιβύη.
Η Ελλάδα και Ε.Ε. το θεωρούν άκυρο, καθώς παραβιάζει τα χωρικά ύδατα τρίτων κρατών και βασικές αρχές του UNCLOS.
3. Η Τουρκική “Γαλάζια Πατρίδα”
Ένα στρατιωτικο-πολιτικό δόγμα που επιδιώκει:
-
Έλεγχο μεγάλης θαλάσσιας ζώνης στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο
-
Στρατιωτική παρουσία σε νησιά και διεθνή ύδατα
-
Απόρριψη της ελληνικής ερμηνείας περί “συνεχούς ελληνικής ΑΟΖ”
Διεθνές Δίκαιο και Νομικά Επιχειρήματα…
Η Ελλάδα επικαλείται:
-
Το UNCLOS, που προβλέπει επήρεια νησιών
-
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπου έχει δηλώσει πρόθεση προσφυγής
-
Την πρακτική άλλων χωρών (π.χ. Ιταλία–Κροατία, Ιαπωνία–Κίνα)
Η Τουρκία:
-
Δεν έχει υπογράψει το UNCLOS
-
Υποστηρίζει πως τα “συγκείμενα νησιά” πρέπει να έχουν αναλογική (μειωμένη) επήρεια
-
Επικαλείται “ειδικές περιστάσεις” λόγω γεωγραφικής θέσης
Το πρόβλημα:
Δεν υπάρχει κοινό νομικό πλαίσιο για να συμφωνηθεί η διαφορά.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και της Ε.Ε…
ΗΠΑ
-
Δεν παίρνουν ανοιχτά θέση στην ερμηνεία των ορίων της ΑΟΖ
-
Ενδιαφέρονται κυρίως για σταθερότητα και απρόσκοπτη ναυσιπλοΐα
-
Επιθυμούν συμμετοχή αμερικανικών εταιρειών στις εξορύξεις (ExxonMobil στην Κρήτη)
Ευρωπαϊκή Ένωση
-
Υποστηρίζει την Ελλάδα και Κύπρο ρητορικά
-
Δεν έχει επιβάλει ουσιαστικές κυρώσεις στην Τουρκία
-
Επιθυμεί αποφυγή έντασης, λόγω μεταναστευτικού και οικονομικών σχέσεων με Άγκυρα
Εκτίμηση: Προς μια “ήρεμη σύγκρουση”…
Το πιθανότερο σενάριο είναι η συνέχιση μιας υπόγειας αντιπαράθεσης χωρίς ανοιχτό θερμό επεισόδιο.
Η Τουρκία επιχειρεί να παγιώσει διεκδικήσεις μέσω:
-
NAVTEX και στρατιωτικών ασκήσεων
-
Συμφωνιών με Λιβύη και πιθανόν άλλες αφρικανικές χώρες
-
Διπλωματικής πίεσης σε κράτη όπως η Αίγυπτος και ο Λίβανος
Η Ελλάδα πρέπει να διατηρεί ετοιμότητα και διεθνή νομιμότητα ως κεντρική στρατηγική.
Επιπτώσεις και Προτάσεις για την Ελλάδα…
-
Ενίσχυση νομικού και διπλωματικού προσωπικού για υποστήριξη σε διεθνή fora
-
Συνέχιση αμυντικών συμφωνιών με Γαλλία, ΗΠΑ και Ισραήλ
-
Στήριξη ενεργειακών έργων που περνούν από αναγνωρισμένες ελληνικές ΑΟΖ
-
Ανάδειξη της ανάγκης προσφυγής σε διαιτησία (Χάγη) με όρους που δεν ακυρώνουν την εθνική γραμμή
Συμπέρασμα…
Η σύγκρουση για την ΑΟΖ δεν αφορά απλώς χάρτες και χιλιομετρικά όρια.
Πρόκειται για μια μάχη γεωπολιτικής ισχύος, ενεργειακής αυτάρκειας και εθνικής κυριαρχίας.
Η Ελλάδα έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της.
Η Τουρκία έχει στρατιωτική παρουσία, γεωγραφική εγγύτητα και “ευελιξία” διπλωματίας.
Το ερώτημα δεν είναι αν θα κλιμακωθεί η ένταση.
Το ερώτημα είναι πότε και πού θα επιχειρήσει η Άγκυρα να τεστάρει τις αντοχές της Αθήνα