Συχνά συζητάμε για την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης και το μέλλον της δημοσιογραφίας. Η πλειοψηφία των πολιτών σήμερα αναρωτιέται για το τι είναι πραγματικό, τι είναι αλήθεια, τι είναι γεγονός και τι προπαγάνδα ή φαντασία, από όσα ακούει, βλέπει, διαβάζει.
Τι έχει όμως συμβεί και παραμένει παγιδευμένος ο κόσμος στα φέικ νιους, στον κιτρινισμό, δηλαδή στο μηχανισμό της μεταστροφής των συνειδήσεων προς τη μονοσήμαντη προβληματική και την εξαρτημένη παραπληροφόρηση;
Το βλέμμα μας είναι εγγεγραμμένο στο ίδιο το αντιληπτό αντικείμενο που κοιτάζουμε είτε στην οθόνη της τηλεόρασης, είτε στην οθόνη του υπολογιστή, ή στο χαρτί της εφημερίδας ή του περιοδικού. Παγιδεύεται στο τυφλό σημείο, εκεί δηλαδή που δεν δημιουργούνται νευρικοί παλμοί αλλά υπάρχει το κενό. Έτσι λοιπόν το βλέμμα και κατ’ επέκταση το μάτι μας, βρίσκεται μέσα στο αντικείμενο που κοιτάζει. Και γίνεται το ίδιο αντικείμενο. Είναι το σημείο από το οποίο το ίδιο το αντικείμενο επιστρέφει στο βλέμμα και όπως υπογραμμίζει εύστοχα ο φιλόσοφος Slavoj Zizek «η εικόνα μπορεί να είναι στο μάτι μου, αλλά εγώ, βρίσκομαι επίσης μέσα στη φωτογραφία».
Έχουμε απορροφηθεί από την είδηση με τη μανία ενός εξαρτημένου, όπως δηλαδή, ο εξαρτημένος έχει απορροφηθεί από τις εξαρτησιογόνες ουσίες. Έτσι λοιπόν είναι αδύνατο να καταφέρουμε να δραπετεύσουμε από τις αποδοτικές επενδύσεις της ενημέρωσης οι οποίες διατηρούν τους πολίτες στις αυξομειούμενες θερμοκρασίες των ειδήσεων.
Και στο ερώτημα αν υπάρχει κάποια αλήθεια στην ενημέρωση, η απάντηση είναι ναι, αλλά κινείται στην υπερβολή και στο πλεόνασμα των πολιτικό-κοινωνικών ιδεολογιών. Όλοι αναγνωρίζουμε ότι η αξιοπιστία της ενημέρωσης διακυβεύεται, ο κώδικας δεοντολογίας παραβιάζεται, και η είδηση μακελεύεται. Η βιομηχανία των ειδήσεων πάσχει από σοβαρή έλλειψη και συμπερίληψη, ωστόσο δημιουργεί με επιτυχία τα παραδοξόλογα τα οποία κινούνται σ’ έναν κόσμο της ελεύθερης παραπληροφόρησης.
Η ελληνική δημοσιογραφία προσφέρει άφθονο υλικό προς παρατήρηση. Αρκεί να δει κανείς τους κατ’ επιλογήν κανίβαλους δημοσιογραφούντες που δολοφονούν εκ νέου τους δολοφονημένους και βιάζουν εκ νέου τα θύματα βιασμού. Αλλά να δει επίσης και τους κατ’ καθ’ έξιν «πολιτικογραφούντες» αναλυτές που μοιράζουν ρετσέτες με τη γραφίδα τους, ή λυσάρια για κάθε πολιτικό αδιέξοδο με το ρυπαρό λόγο τους στα κανάλια.
Οι ειδήσεις διαχέονται με κατεύθυνση τον κοινωνικό έλεγχο κάτω από την ομπρέλα ενός θυμικού προοδευτισμού ή «μιας ψεύτικης απελευθέρωσης χωρίς σημασία» (όπως θα έλεγε ο J. Lacan) ακολουθώντας απλώς τις ανάγκες της υπερβολικής και κατασκευασμένης ενημέρωσης για ένα σύγχρονο υποκείμενο το οποίο είναι αδηφάγο στους καθημερινούς τόνους πληροφόρησης. Και οι οποίοι (τόνοι πληροφόρησης) αποτελούν μια θνητή φλυαρία (για να θυμηθούμε τον M. Heidegger), μια φλυαρία που οργανώνει την παραποίηση και τη διαστροφή της αλήθειας.
Η αλήθεια της ενημέρωσης περνά από μια διαδικασία τροποποίησης μέσα από τα εργαστήρια της εξουσίας. Ο πολίτης σήμερα αποτελεί θύμα της Διεθνιστικής Εξουσιαστικής Ενημέρωσης και παράλληλα πάσχει από μια παχυσαρκία ενημέρωσης. Και αυτό γιατί οι ειδήσεις αλληλοτροφοδοτούνται καθώς οι ταχύτητες που τρέχουν αυξάνονται συνεχώς και δεν υπάρχει τελικός σταθμός. Καμιά είδηση δε θεωρείται σήμερα οριστική, πάντα κάτι θα υπολείπεται. Δηλαδή θα έχει τη δυνατότητα να επανέλθει και να ξεκινήσει εκ νέου μια καινούργια κούρσα διαδρομής.
Δεν υπάρχει οθόνη ελέγχου των ειδήσεων, των ενημερώσεων, των πληροφοριών. Οι ειδήσεις δεν έχουν πλέον λογικές εξηγήσεις, επειδή κινούνται τόσο γρήγορα και εμπλέκονται σε πολλαπλά κυκλώματα έτσι ώστε να επιστρέφουν ως γεγονότα χωρίς νόημα.
Την ίδια στιγμή η βιομηχανία της ενημέρωσης κατατεμαχίζει τις ενημερώσεις, τις πληροφορίες, προκειμένου εκείνες να αποκτήσουν μια πρόσκαιρη μορφή, αλλά και να παραμένουν πάντα ανοιχτές σε μια περαιτέρω συμπλήρωσή τους. Έτσι θριαμβευτικά πλέον εμφανίζεται η προσομοίωση των ειδήσεων από τα μέσα ενημέρωσης όχι ως αυτό που είναι, αλλά ως αυτό που εν δυνάμει θα γίνει.
Οι ειδήσεις πλέον είναι αχρονικές σαν εγχειρήσεις πλαστικής χειρουργικής, όσο παλιές και αν είναι γίνονται φρέσκιες με την αλληλοσύνδεση τους σε ένα διαρκές τώρα οι οποίες προσομοιώνονται πλέον σε έναν πληθωρισμό μη διαχειρίσιμο .
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ουσιαστικά ζούμε την ήττα των γεγονότων μέσω των ειδήσεων και τον αποπροσανατολισμό της σχέσης μας με την πραγματικότητα. Ο θεατής, ο αναγνώστης, βιώνει ένα τραύμα (με την ψυχαναλυτική έννοια η λέξη) ως μεταφορική συρραφή των σημαινόντων (Lacan) της είδησης, της ενημέρωσης, της πληροφορίας. Τίποτε δεν αποφλοιώνεται από την είδηση και όλα μας πολιορκούν σε ένα κόσμο δίχως
οικειότητα. Τελικά η είδηση λειτουργεί ή ως ηδονοβλεπτικότητα ή ως το τυφλό σημείο του οπτικού πεδίου που δεν λαμβάνει καμία πληροφορία.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας.
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.