Η πολιτική ατζέντα διαμορφώνεται συχνότερα από τις πολιτικές ελίτ, αλλά μπορεί επίσης να καθοριστεί από ομάδες ακτιβιστών, λομπίστες , δεξαμενές σκέψης, ομάδες πίεσης, στο βαθμό που συγκεκριμενικοποιούν προσανατολισμούς και αξιώσεις πολιτικής διαχείρισης. Επίσης τα μέσα ευρείας δημοσιότητας έχουν συνδεθεί με τη ρύθμιση της πολιτικής ατζέντας.
Η πολιτική ατζέντα δεν αποτελεί βέβαια σύγχρονο προϊόν κατεύθυνσης, δυναμικής επίδρασης και προέκτασης των πολιτικών θεμάτων αρκεί να θυμηθούμε τον Δαντόν και την Επιτροπή της Κοινής Σωτηρίας ή ακόμη τα όσα υποστήριζαν οι Ροβεσπιέρος και Σαιν Ζύστ για το πώς τα «θέματα συζήτησης (ατζέντα) εκκρίνουν ανθρώπους» με την έννοια ότι μπορούν να μεταμορφώσουν τους ανθρώπους.
Η πολιτική ατζέντα ουσιαστικά ορίζεται ως αυτό που οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι θεωρούν σημαντικό να συζητήσουν. Όσοι βρίσκονται πιο κοντά στη διαδικασία πολιτικής οργάνωσης και προγραμμάτων πολιτικής διευθέτησης, υποθετικά διαθέτουν και τον μεγαλύτερο έλεγχο σχετικά με τα ζητήματα που αφορούν την δημιουργία πολιτικής ατζέντας. Επίσης εκείνοι οι οποίοι με την ενδυνάμωση της δραστηριότητάς τους έχουν και τη μεγαλύτερη δύναμη να αποφασίζουν για ιδέες ή ζητήματα που αποκτούν σημασία.
Η θεωρία της πολιτικής ατζέντας εισήχθη για πρώτη φορά από τον Walter Lippmann στη δεκαετία του 1920 και αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Bernard Cohen στη δεκαετία του 1960. Φαίνεται ότι η εξειδίκευση της πολιτικής ατζέντας σταθεροποιείται επίσημα από τους Maxwell McCombs και Donald Shaw ύστερα από μια μελέτη τους για τις προεδρικές εκλογές του 1968, (εκλογή Ρίτσαρντ Νίξον) η οποία βρήκε μια συσχέτιση μεταξύ των θεμάτων που καλύπτονται από τα μέσα ενημέρωσης. Απέδειξαν ότι το κοινό συχνά κρίνει τη σημασία μιας είδησης με βάση το πόσο συχνά και εμφανώς καλύπτεται από τα μέσα ενημέρωσης, υποδεικνύοντας έτσι το βαθμό στον οποίο τα μέσα διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Το άρθρο που προέκυψε από αυτή τη μελέτη τους με τίτλο «The Agenda-Setting Function of Mass Media» και δημοσιεύθηκε στο Public Opinion Quarterly το 1972 αποτελεί ίσως ένα άρθρο με τις περισσότερες αναφορές στον τομέα της έρευνας για τη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης στη σχηματοποίηση της πολιτικής ατζέντας.
Επίσης οι ομάδες συμφερόντων δηλαδή οργανώσεις που έχουν συγκεκριμένους στόχους και προσπαθούν να επιτύχουν εξελίξεις μέσω πολιτικής και κυβερνητικής δράσης λειτουργούν ως διαμορφωτικοί παράγοντες της πολιτικής ατζέντας. Πρόκειται για ομάδες συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων, βιομηχανιών, δηλαδή ομάδων δημοσίου συμφέροντος, οι οποίες συγκεκριμενοποιούν μια ατζέντα για να επηρεάσουν τις διαδικασίες πολιτικής σε πολλαπλά κυβερνητικά επίπεδα καθώς επίσης και ορισμένες ακτιβιστικές ομάδες με προτάσεις επιρροής και πολιτικής στρατηγικής.
Σ’ αυτό το πνεύμα κινήθηκαν και οι «βελούδινες επαναστάσεις» του Gene Sharp ενός πρώην ερευνητή του Χάρβαρντ και συγγραφέα ενός εγχειριδίου για τον μη βίαιο αγώνα ο οποίος μαζί με τον Robert Helvey μέσα από τις ακτιβιστικές δραστηριότητες τους προσπάθησαν να διαμορφώσουν σε πολλές χώρες (Ουγγαρία, Σερβία, Αίγυπτο, Αζερμπαϊτζάν, Βιρμανία, κλπ) μια νέα πολιτική ατζέντα.
Αλλά και οι κυρίαρχες οικονομικές ελίτ καθώς και άλλοι παράγοντες όπως ο κυβερνητικός συγκεντρωτισμός αξιώνουν να θεμελιώσουν μοντέλα οικοδόμησης μιας πολιτικής ατζέντας η οποία από τη «δημόσια ζώνη» που συζητείται τακτικά κάποιο ζήτημα περνάει στη διεκδίκηση της «επίσημης ζώνης», δηλαδή στην υλοποίηση προκειμένου να εφαρμοστεί μια μηχανική ολότητα συμφερόντων.
Σήμερα για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση ζούμε μια ανενεργή εκλογική εκστρατεία. Η πολιτική ατζέντα που εφαρμόζεται έχει προτείνει άλλα θέματα πέραν των κομματικών προγραμμάτων. Η επικαιρότητα κατακλύζεται από γεγονότα που αποσπούν την προσοχή των πολιτών και εμποδίζουν την επαφή τους με τους πολιτικούς στόχους των κομμάτων.
Τι συμβαίνει περάσαμε σε έναν εξαμερικανισμό της εκλογικής εκστρατείας όπου η εκλογική εκστρατεία περιορίζεται την ημέρα των εκλογών σε μια μικρή ζώνη γύρω από το εκλογικό τμήμα; (Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έχει αποφανθεί στο Μπέρσον εν. Φρίμαν από το 1992 για τον περιορισμό της εκλογικής εκστρατείας). Μήπως έχουμε εισέλθει στο στάδιο της απολιτικοποίησης εκεί όπου η «αρχή της διακρισιμότητας» έχει πάψει να ορίζει τα πολιτικά μηνύματα διαφοροποίησης των κομμάτων;
Ή μήπως η πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη, των ΜΜΕ και των εγχώριων λόμπι, για να αποφευχθεί η ήττα του κ. Μητσοτάκη έχουν επιβάλλει το τέχνασμα της αναλογικής επανεισαγωγωγής; Δηλαδή, έχουν δημιουργήσει ένα όχημα πολιτικής επικοινωνίας με ζητήματα πέρα από τις αρχές και τους σκοπούς των πολιτικών ζητημάτων τοποθετώντας μια εξέδρα που παρελαύνουν δευτεροβάθμιες επικαιροποιημένες θεματικές ειδησιογραφίας γρήγορης και ανανεωμένης κίνησης οι οποίες καλύπτουν την επιφάνεια των πολιτικών οριζόντων.
Εκείνο που προκύπτει είναι ότι ετούτες οι εκλογές απαιτούν την αξιοπιστία μας περισσότερο από ποτέ.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας.
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.