του Pavel Podvig
Μετά από μερικές φρενήρεις εβδομάδες νωρίς στον πόλεμο της Ουκρανίας, όταν όλα τα μέρη βρήκαν τις αντίστοιχες κόκκινες γραμμές τους, το ζήτημα των πυρηνικών όπλων έσβησε στο παρασκήνιο. Ωστόσο, τα πρόσφατα γεγονότα – η προσάρτηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών από τη Ρωσία και η υπόσχεση να προστατεύσει την εδαφική της ακεραιότητα «με όλα τα διαθέσιμα μέσα» – έχει γίνει κατανοητό ότι έχει κάνει τους ανθρώπους νευρικούς και προκάλεσε την επανεμφάνιση του πυρηνικού προβλήματος. Εμπειρογνώμονες και πολιτικοί μιλούν τώρα ανοιχτά για «πυρηνικές απειλές της Ρωσίας», συζητούν πώς η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα και σκέφτονται τι να κάνουν εάν η Ρωσία κάνει ένα τόσο σημαντικό βήμα.
Η απειλή ενός πυρηνικού πολέμου δεν πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι βρισκόμαστε τουλάχιστον αρκετά βήματα μακριά από το σημείο στο οποίο αυτή η απειλή θα είναι κοντά στην υλοποίηση — και ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε να φτάσουμε εκεί.
Πάνω από όλα, θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι για το τι είδους απειλές αντιμετωπίζουμε. Τα μηνύματα από Ρώσους αξιωματούχους ήταν συνεπή: η Ρωσία θα αμυνθεί εάν δεχθεί επίθεση από τη Δύση. Ακόμη και η παρατήρηση του Πούτιν για την «προστασία της εδαφικής ακεραιότητας» απευθυνόταν σε όσους «καταφεύγουν στον πυρηνικό εκβιασμό» και εγείρουν το φάσμα της χρήσης πυρηνικών όπλων εναντίον της Ρωσίας. Αυτές οι δηλώσεις συνάδουν πλήρως με την προφανή πεποίθηση της ρωσικής ηγεσίας ότι εμπλέκονται σε έναν υπαρξιακό αγώνα με τη Δύση. Σε αυτό το μεγάλο όραμα, ένας ισχυρός ηγέτης θα υπόσχεται φυσικά να προστατεύσει τη χώρα με όλα τα διαθέσιμα μέσα.
Η χρήση πυρηνικών όπλων κατά της Ουκρανίας δεν θα ταίριαζε σε αυτήν την αφήγηση και, πράγματι, κανένας Ρώσος αξιωματούχος δεν έχει προτείνει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να είναι στόχος. Γνωρίζουμε βέβαια ότι οι επίσημες δηλώσεις μπορεί να μην αξίζουν πολλά, αλλά δεν έχουν νόημα. Είναι ένα πράγμα για έναν ηγέτη να υπόσχεται να υπερασπιστεί τη χώρα του σε μια παγκόσμια αντιπαράθεση. Είναι εντελώς διαφορετικό να φθάνει στα πυρηνικά όπλα επειδή ο στρατός του δεν αποδίδει καλά στο πεδίο της μάχης. Υπάρχει σημαντική απόσταση μεταξύ αυτών των αφηγήσεων και θα δούμε μια δραματική αλλαγή της ρητορικής όσον αφορά τα πυρηνικά όπλα προτού δούμε κινήσεις που θα μπορούσαν να μας φέρουν πιο κοντά στην πυρηνική χρήση. Αυτό δεν έχει συμβεί — ακόμα.
Ένα άλλο βήμα που δεν έχει γίνει είναι η φυσική κίνηση των όπλων. Τα πυρηνικά όπλα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν σε αυτόν τον πόλεμο είναι τα λεγόμενα τακτικά πυρηνικά όπλα καθώς και όπλα που εκτοξεύονται από στρατηγικά βομβαρδιστικά. Με άλλα λόγια, τα πάντα εκτός από διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους ή πυραύλους που εκτοξεύονται από υποβρύχια.
Τα μη στρατηγικά όπλα ποικίλλουν ως προς την απόδοση, τον τύπο και το εύρος των συστημάτων διανομής τους, αλλά είναι όλα παρόμοια από μία άποψη – κανένα δεν αναπτύσσεται κανονικά. Δεν υπάρχουν εκτοξευτές Iskander που περιφέρονται με πυρηνικές κεφαλές στους πυραύλους τους και δεν υπάρχουν αεροσκάφη που κάθονται σε διαδρόμους με πυρηνικές βόμβες ή πυραύλους κρουζ στις θέσεις βομβών τους. Αυτά τα όπλα βρίσκονται σε αποθήκευση, χωρισμένα από τα συστήματα παράδοσής τους από απόσταση και χρόνο.
Φυσικά, υπάρχουν διαδικασίες για την ανάπτυξη αυτών των όπλων. Αλλά η έναρξή τους θα ήταν ένα ακόμη βήμα προς τα πάνω στη σκάλα της κλιμάκωσης. Εάν το Κρεμλίνο αποφασίσει να κάνει αυτό το βήμα, σίγουρα θα θέλει να το κάνει ορατό και, σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εντοπιστεί οποιαδήποτε κίνηση τέτοιων όπλων. Οι χώροι αποθήκευσης πυρηνικών όπλων της Ρωσίας είναι γνωστοί και παρακολουθούνται πολύ στενά. Μέχρι στιγμής, οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών μας διαβεβαιώνουν ότι δεν έχουν δει σημάδια που να δείχνουν ανάπτυξη.
Το ένα βήμα που είναι απίθανο να εντοπιστεί είναι το πιο σημαντικό: η απόφαση για χρήση πυρηνικών όπλων. Το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα είναι πολύ σαφές ότι αυτή η απόφαση μπορεί να ληφθεί μόνο από τον πρόεδρο. Ενώ φαίνεται ότι ο Πούτιν έχει το ελεύθερο χέρι να διατάξει πυρηνικό χτύπημα, η πραγματικότητα είναι κάπως πιο περίπλοκη. Υπάρχουν πολλές γραμμές που θα έπρεπε να διασχίσει για να μπορέσει να εκδώσει μια τέτοια εντολή.
Το πρώτο είναι ότι το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα διευκρινίζει ότι τα πυρηνικά όπλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε περίπτωση συμβατικής επιθετικότητας «θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του κράτους». Φυσικά, δεν θα ήταν σοφό να πιστέψουμε υπερβολικά στο Κρεμλίνο ακολουθώντας το δικό του δόγμα, αλλά, αν κρίνουμε από τη ρητορική που βγαίνει από το Κρεμλίνο αυτή τη στιγμή, αυτή η γραμμή εξακολουθεί να ισχύει. Η Δύση μπορεί να κάνει πιο δύσκολο να περάσει αυτή η γραμμή δηλώνοντας ανοιχτά και ξεκάθαρα ότι δεν έχει καμία πρόθεση να θέσει ποτέ σε κίνδυνο την ύπαρξη της ίδιας της Ρωσίας.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα πυρηνικά όπλα. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι τα πυρηνικά όπλα θα μπορούσαν να επιτύχουν λίγους στρατιωτικούς στόχους στο πεδίο της μάχης, ειδικά σε αυτόν τον πόλεμο. Αυτό αφήνει τη δυνατότητα χρήσης τους με στρατηγική έννοια – τύπου Χιροσίμα / Ναγκασάκι – για να σοκάρει την Ουκρανία να παραδοθεί. Αν υποθέσουμε ότι αυτή η στρατηγική θα μπορούσε να λειτουργήσει, κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο, για να είναι πραγματικά σοκαριστικό ένα χτύπημα αυτού του είδους θα πρέπει να περιλαμβάνει επίθεση εναντίον αμάχων και να οδηγήσει σε μαζικές απώλειες. Πιθανώς δεκάδες χιλιάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, θα ήταν καταδικασμένοι να πεθάνουν.
Όποιος σκέφτεται μια επίθεση αυτού του είδους δεν θα έπρεπε απλώς να περάσει μια γραμμή, αλλά να την υπερβεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια τέτοια χρήση πυρηνικών όπλων θα καταδικαζόταν παγκοσμίως και ότι η Ρωσία θα βρεθεί γρήγορα σε πλήρη απομόνωση.
Περιθώρια αβεβαιότητας υπάρχουν βέβαια ακόμη, αφού τα γεγονότα των τελευταίων μηνών έδειξαν ξεκάθαρα ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα. Και αυτή η γραμμή μπορεί να μην είναι αρκετά μακριά. Μπορούμε όμως να το απωθήσουμε περισσότερο, διασφαλίζοντας ότι ακόμη και η σκέψη χρήσης πυρηνικών όπλων σε αυτόν τον πόλεμο είναι απολύτως απαράδεκτη. Αυτό είναι σίγουρα κάτι που μπορούν —και πρέπει— να κάνουν οι πολιτικοί, οι ειδικοί, τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό. Είμαστε ακόμη μερικά βήματα μακριά από την πυρηνική άβυσσο και είναι μέσα στις δυνάμεις μας να διασφαλίσουμε ότι δεν θα φτάσουμε εκεί.
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
