του Francesco Piacitelli
Αν και το σύνθετο ζήτημα της «Λιβύης» έχει σβήσει πρόσφατα στο παρασκήνιο, οι σπίθες των τελευταίων ημερών κινδυνεύουν γρήγορα να ανάψουν ξανά φωτιά λίγα χιλιόμετρα από τις ακτές μας. Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, οι κύριες πόλεις της Λιβύης συγκλονίστηκαν από μια σειρά βίαιων διαδηλώσεων (το κτίριο της Βουλής των Αντιπροσώπων πυρπολήθηκε στο Τομπρούκ), που πιθανώς πυροδοτήθηκαν από μια δραστική επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης (τιμή των τροφίμων , για παράδειγμα, έχει αυξηθεί εκθετικά, επίσης λόγω της ουκρανικής κρίσης). Ωστόσο, σκάβοντας βαθιά στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της Λιβύης, μπορούμε να δούμε πώς η βία αποδίδεται σε μια βαθύτερη ανησυχία, που αποδίδεται στη βαθιά πολιτική κρίση που δημιουργήθηκε από το κάταγμα που είναι δύσκολο να επουλωθεί μεταξύ Τρίπολης και Τομπρούκ.
Η ρίζα αυτής της περαιτέρω κρίσης, η οποία επιδεινώνει περαιτέρω τη σύγκρουση μεταξύ Τριπολιτανίας και Κυρηναϊκής, πηγάζει από την ψηφοφορία της 10ης Φεβρουαρίου, κατά την οποία η Βουλή των Αντιπροσώπων του Τομπρούκ (HoR) αποστασιοποιήθηκε από τον οδικό χάρτη που έθεσε ο ΟΗΕ και εμπιστεύθηκε τον πρώην Υπουργό το εσωτερικό του Gna Fathi Bashagha για να σχηματίσει μια παράλληλη κυβέρνηση – η οποία έλαβε την εμπιστοσύνη του λιβυκού κοινοβουλίου την 1η Μαρτίου – με αυτήν που εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα και ηγείται ο πρωθυπουργός Abdulhamid Dabaiba. Η πρωτοβουλία είναι το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας μεταξύ του προέδρου της HoR Aguila Saleh και του διοικητή του Εθνικού Στρατού της Λιβύης, Khalifa Haftar. Αυτό επιτρέπει στον Μπασάγκα μια εγκάρσια συναίνεση μεταξύ μέρους των πολιτοφυλακών Τρίπολη-Μισουράτα και Κυρηναϊκής.
Ο Χάφταρ, λοιπόν, επιμένει να θέλει να βάλει στα χέρια του την Τρίπολη, χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά τον δούρειο ίππο Bashagha. Οι Τριπολίτες πιστοί στον Νταμπάιμπα ετοιμάζονται να υπερασπιστούν την πρωτεύουσα, ή μάλλον την επιβίωσή τους, όχι μόνο την πολιτική. Μέχρι στιγμής, οι προσπάθειες του Μπασάγκα να ανατρέψει πολιτικά τον επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας -η θητεία της οποίας θα έπρεπε να είχε τελειώσει με τις εκλογές της 24ης Δεκεμβρίου 2021 και στη συνέχεια να αναβληθούν- και να αναλάβει καθήκοντα στην Τρίπολη απέτυχαν και ο προσωρινός πρωθυπουργός Νταμπάιμπα, ισχυρός με την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Τουρκίας, επανέλαβε την επιθυμία του να παραμείνει στην εξουσία, εμποδίζοντας φυσικά τον αντίπαλό του να φτάσει στην Τρίπολη κλείνοντας τον εναέριο χώρο της Λιβύης και κατά συνέπεια μπλοκάροντας εσωτερικές πτήσεις (αλλά όχι διεθνείς) και αναπτύσσοντας πολιτοφυλακές πιστές του στο αεροδρόμιο Mitiga.
Οι εκτιμήσεις που μέχρι τώρα απέτρεπαν την αποφασιστική δράση του Μπασάγκα είναι καθαρά τακτικής, καθώς ο δεδηλωμένος στόχος του πρώην υπουργού δεν είναι τόσο να τεθεί επικεφαλής μιας από τις πολλές λιβυκές φατρίες, αλλά μάλλον να ανασυνθέσει το σπασμένο πλαίσιο. Λίβυος. Η επιχείρηση θα ήταν εφικτή χάρη στον τριγωνισμό με τον Σάλεχ και τον Χάφταρ, οι οποίοι τον διαβεβαιώνουν για την υποστήριξή τους και των χορηγών τους (Ρωσία, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Γαλλία). Ως μετρητής και πρώην μέλος της Κυβέρνησης εθνικής συμφωνίας, λοιπόν, χαίρει της υποστήριξης (ή τουλάχιστον της μη εχθρότητας) μέρους της κοινής γνώμης Τριπολιτανίας και Τουρκίας. Το τελευταίο στήριγμα, το οποίο θα μπορούσε να χάσει αν μετακομίσει απευθείας στην πρωτεύουσα με την υποστήριξη των πιστών σε αυτόν πολιτοφυλακών Τρίπολη-Μισουράν για να αποπέμψει βίαια τον Νταμπαϊμπά. Η Άγκυρα, μάλιστα, θα μπορούσε να διαπραγματευτεί τον «πολιτικό» αντικαταστάτη της, αλλά όχι μια βίαιη ανατροπή.
Ταυτόχρονα, το αδιέξοδο οφείλεται στη μη διαθεσιμότητα εξωτερικών παραγόντων που εμπλέκονται στο λιβυκό θέατρο να εκτοξευθούν σε νέα σύγκρουση. Η Τουρκία, από την πλευρά της, επένδυσε πρόσφατα σε μεγάλες διπλωματικές προσπάθειες για την εξομάλυνση των σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο (μια δύσκολη συμφιλίωση με την τελευταία βρίσκεται σε εξέλιξη). Το Άμπου Ντάμπι και το Κάιρο, από την άλλη πλευρά, έχουν επίγνωση της «ήττας» που υπέστη το 2020 (ένα σενάριο που θα μπορούσε πολύ πιθανό να επαναληφθεί βραχυπρόθεσμα) και αντιμετωπίζουν περίπλοκες γεωπολιτικές καταστάσεις (Αίγυπτος με το δραματικό επισιτιστικό ζήτημα και τα Εμιράτα με το περίπλοκο ιρανικό ζήτημα). Τέλος, η Ρωσία παλεύει με τη σύγκρουση κατά της Ουκρανίας και δεν φαίνεται να θέλει να χρησιμοποιήσει μεγάλους πόρους επί του παρόντος στο μέτωπο της Λιβύης.
Ωστόσο, η επισφαλής ισορροπία αυτού του αδιεξόδου που διατηρήθηκε μέχρι τώρα μπορεί να μην αντέξει την έκρηξη των έντονων διαδηλώσεων των τελευταίων ημερών. Η δυναμική του τελευταίου μήνα επιβεβαιώνει ότι, ελλείψει μιας βίαιης πρωτοβουλίας με στόχο την ανατροπή του, ο Νταμπαϊμπά μπορεί να μπορέσει να διατηρήσει την εξουσία του στην Τρίπολη, καταστέλλοντας βίαια τις ταραχές που διείσδυσαν, σύμφωνα με τον ίδιο τον πρωθυπουργό, στοιχεία της αντιπολίτευσης. Από την άλλη πλευρά, η παρατεταμένη αδράνεια κινδυνεύει να φθείρει τον Μπασάγκα, ο οποίος, μετά τη συμφωνία με τους Κυρηναίους και με τις τριπολίτες πολιτοφυλακές που εγκατέλειψαν το μέτωπο κατά του Χάφταρ που δημιούργησε η Άγκυρα το 2020, έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος της αυτονομίας του και είναι ολοένα και περισσότερο όμηρος τους δικούς του χορηγούς, οι οποίοι, επίσης λόγω της σκληρής και αδιάλλακτης πολιτικής που υιοθέτησε απέναντί τους ο Νταμπαϊμπά, σκοπεύουν να πιέσουν τον πρώην υπουργό Εσωτερικών να αναλάβει δράση. Ή έστω να πάρουν την πρωτοβουλία στα χέρια τους, βάζοντας τον Μπασάγκα μπροστά στο τετελεσμένο γεγονός. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, ο ίδιος ο Χάφταρ θα μπορούσε να καβαλήσει το κύμα των δυσκολιών του μετώπου της Τρίπολης, τροφοδοτώντας τις διαμαρτυρίες και επιστρέφοντας στην Τρίπολη.
Η εσωτερική πολυπλοκότητα, λοιπόν, θα μπορούσε να επιταχυνθεί περαιτέρω ενόψει της δυναμικής αναπροσαρμογής στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας-Ρωσίας. Ο παράγοντας που συνέβαλε περισσότερο στη σταθεροποίηση του λιβυκού χώρου τον τελευταίο ενάμιση χρόνο ήταν η άτυπη συμφωνία μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, με την οποία οι δύο δυνάμεις μοιράζονταν το λιβυκό έδαφος κατά μήκος της γραμμής Σύρτης-Τζούφρα. Αυτό με την ήρεμη σιωπή των Ηνωμένων Πολιτειών που πάντα παρατηρούσαν τη λιβυκή καταστροφή από μακριά και χωρίς μεγάλο ενδιαφέρον. Η ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας και η πρόθεσή της να αναθεωρήσει το παγκόσμιο πλαίσιο ασφάλειας θα μπορούσε να οδηγήσει την Ουάσιγκτον να αναθεωρήσει τη στάση της στη Βόρεια Αφρική. Μια άμεση σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας στη Λιβύη θα πρέπει να αποκλειστεί, αλλά η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να ζητήσει από τον Τούρκο σύμμαχο (επίσης υπό το φως της νέας «στρατηγικής αντίληψης του ΝΑΤΟ») να αναθεωρήσει τη διευκολυντική στάση του τον τελευταίο καιρό, ώστε να δοκιμάσει την αφήγηση που επικεντρώνεται στο τον περιορισμό της Ρωσίας με την οποία οι Τούρκοι έχουν νομιμοποιήσει τις λιβυκές πρωτοβουλίες τους στα μάτια των Αμερικανών και, ταυτόχρονα, ανοίγουν ένα νέο μέτωπο που αποδυναμώνει τη Μόσχα.
Παραδόξως, σε μια φάση κατά την οποία η «Λιβύη» έχει γλιστρήσει στη λίστα προτεραιότητας των περιφερειακών δυνάμεων, αποσπασμένη από γεωπολιτικά ζητήματα και αναμφισβήτητα πιο πιεστικά εσωτερικά γεγονότα, η πολιτική και κοινωνική αστάθεια θα μπορούσε για άλλη μια φορά να ανατινάξει την πυριτιδαποθήκη της Λιβύης, παρασύροντας την κύρια περιφερειακή παίκτες (και παγκόσμιοι) σε ένα περαιτέρω μέτωπο.
Πηγή: geopolitica.info
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.