Η σχέση Ιράν–Ισραήλ εδώ και δεκαετίες βρίσκεται σε κατάσταση “υπόγειου πολέμου”, με την Τεχεράνη να χρηματοδοτεί και να εξοπλίζει σιιτικές πολιτοφυλακές (Χεζμπολάχ, Χούθι, Σιιτικές Δυνάμεις Ιράκ) και το Ισραήλ να εξαπολύει συνεχώς χτυπήματα κατά ιρανικών στόχων στη Συρία.
Η πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ σε ιρανικές εγκαταστάσεις κοντά στην Ισφαχάν, και η πρωτοφανής απάντηση του Ιράν με πυραύλους και drones, σηματοδοτούν μια μετατόπιση από τις “σκιές” στον ανοιχτό πόλεμο.
Για πρώτη φορά, το Ιράν ανέλαβε δημόσια την ευθύνη, στέλνοντας μήνυμα όχι μόνο στο Ισραήλ, αλλά και σε ΗΠΑ-Σαουδική Αραβία-Εμιράτα, ότι είναι διατεθειμένο να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού.
Ανάλυση…
Το Ιράν δοκιμάζει τα όρια του συστήματος
Η απάντηση της Τεχεράνης δεν ήταν απλώς στρατιωτική — ήταν συμβολική, γεωστρατηγική και ψυχολογική. Το Ιράν επιδίωξε:
-
Να σπάσει το αφήγημα της ισραηλινής “ανωτερότητας”
-
Να δημιουργήσει κλίμα ενότητας στο εσωτερικό του, μετά τις πρόσφατες διαδηλώσεις
-
Να τεστάρει τις “κόκκινες γραμμές” των ΗΠΑ στον κόλπο
Παρά την αναχαίτιση των περισσότερων drones από το Iron Dome και την αμερικανική υποστήριξη, το πολιτικό μήνυμα ελήφθη.
Το Ισραήλ απομονώνεται στρατηγικά
Το Ισραήλ επιθυμεί χερσαία ή αεροπορική απάντηση, αλλά οι ΗΠΑ δείχνουν διστακτικές. Η διεύρυνση της σύγκρουσης μπορεί:
-
Να ξεχειλώσει τη γραμμή υποστήριξης της Δύσης
-
Να φέρει συνολικό ξεσηκωμό των σιιτών σε Ιράκ, Υεμένη, Λίβανο
-
Να ενεργοποιήσει πυρηνικά σενάρια για το Ιράν
Η Νετανιάχου βρίσκεται πολιτικά απομονωμένος, ενώ στο εσωτερικό συνεχίζονται οι επικρίσεις για τις παραλείψεις που οδήγησαν στην 7η Οκτωβρίου.
Παγκόσμιες Επιπτώσεις…
ΗΠΑ – Παγιδευμένες στο χάος
Η Ουάσινγκτον επιδιώκει να αποτρέψει τη γενίκευση της σύγκρουσης, την ώρα που:
-
Ο Μπάιντεν βρίσκεται σε προεκλογικό έτος
-
Οι τιμές του πετρελαίου εκτοξεύονται
-
Οι σχέσεις με Κίνα και Ρωσία δυσκολεύουν τις κινήσεις της σε πολλαπλά μέτωπα
Οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε νέο “Αφγανιστάν”, με τη μορφή του Περσικού Κόλπου.
Ρωσία – Κερδίζει από την αποσταθεροποίηση
Η Μόσχα βλέπει θετικά την εστίαση της Δύσης στη Μέση Ανατολή, καθώς:
-
Αποσπάται η προσοχή από την Ουκρανία
-
Διαταράσσεται η ενεργειακή αλυσίδα
-
Ανεβαίνει η τιμή του φυσικού αερίου, στο οποίο η ίδια έχει ισχυρό ρόλο
Το Κρεμλίνο ενδέχεται να ενθαρρύνει (παρασκηνιακά) την κλιμάκωση.
Κίνα – Ο Μεγάλος Ισορροπιστής
Η Κίνα επιδιώκει:
-
Σταθερότητα για το “Belt and Road”
-
Συμμαχίες με Ιράν–Σαουδική Αραβία
-
Ενίσχυση του BRICS
Εμφανίζεται ως “ειρηνοποιός”, αλλά στην πράξη κερδίζει από την αποδυνάμωση του δολαρίου και την ανάγκη για νέες νομισματικές ισορροπίες.
Επιπτώσεις για την Ελλάδα…
Η Αθήνα πρέπει να κινηθεί με απόλυτη διπλωματική λεπτότητα:
-
Οι ελληνο-ισραηλινές σχέσεις είναι ισχυρές, αλλά δεν πρέπει να εκτεθεί υπερβολικά
-
Ο ρόλος της ως ενεργειακός κόμβος (EastMed, LNG) καθίσταται κομβικός
-
Η ναυτιλία και ο τουρισμός επηρεάζονται άμεσα από κάθε αποσταθεροποίηση
Η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα ΕΕ – Ανατολής, εάν κινηθεί έγκαιρα.
Οικονομικές Επιπτώσεις…
-
Το πετρέλαιο ξεπέρασε τα $100 ξανά
-
Το χρυσό εκτοξεύτηκε πάνω από $2400/ουγγιά
-
Οι ναυλαγορές δέχονται ισχυρό πλήγμα λόγω απειλών στα στενά του Ορμούζ
Οι αγορές βρίσκονται σε κατάσταση νευρικής ισορροπίας, ενώ το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων στο Ιράν και πιθανών επιθέσεων σε υποδομές (διυλιστήρια, αγωγούς) κάνει την κατάσταση πιο ρευστή.
Εκτίμηση…
Η κρίση Ιράν–Ισραήλ δεν είναι “τοπική σύγκρουση”, αλλά μέρος μιας παγκόσμιας επανατοποθέτησης ισχύος. Το Ιράν στέλνει μήνυμα “είμαστε εδώ”, το Ισραήλ παλεύει να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία και οι μεγάλες δυνάμεις μετρούν γεωπολιτικό κόστος και όφελος.
Η επόμενη εβδομάδα θα είναι κρίσιμη: Αν υπάρξει νέο χτύπημα από το Ισραήλ, τότε μπαίνουμε σε νέα φάση περιφερειακού πολέμου με διεθνείς επιπτώσεις.