Ο Έβαν Γκέρσκοβιτς, Αμερικανός δημοσιογράφος της Wall Street Journal, εμφανίστηκε την Τετάρτη σε δικαστήριο της ρωσικής πόλης Εκατερίνμπουργκ, κατά την έναρξη της δίκης του με την κατηγορία της κατασκοπείας, στην πρώτη υπόθεση κατασκοπείας στην οποία εμπλέκεται ξένος δημοσιογράφος μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Γκέρσκοβιτς εμφανίστηκε για τη δίκη σε ένα γυάλινο κλουβί, με το κεφάλι του ξυρισμένο, φορώντας ένα μαύρο και μπλε καρό πουκάμισο. Η ακροαματική διαδικασία, η οποία διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών, θα επικεντρωθεί στις κατηγορίες της Μόσχας ότι ο δημοσιογράφος ενήργησε ως πράκτορας των Ηνωμένων Πολιτειών, ο οποίος “συνέλεξε άκρως απόρρητα δεδομένα σχετικά με τη δραστηριότητα μιας επιχείρησης του ρωσικού στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος”, ενώ βρισκόταν σε δημοσιογραφικό ταξίδι τον περασμένο Μάρτιο. Ο ίδιος αρνείται κάθε αδίκημα. Εάν κριθεί ένοχος, ο Γκέρσκοβιτς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ποινή φυλάκισης έως και 20 ετών, ανέφερε το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS.
Η αμερικανική κυβέρνηση και η Wall Street Journal έχουν επανειλημμένα αρνηθεί τις κατηγορίες. Μιλώντας σε δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάθιου Μίλερ δήλωσε ότι ο Γκέρσκοβιτς “δεν θα έπρεπε ποτέ να είχε συλληφθεί εξ αρχής”, προσθέτοντας ότι οι κατηγορίες ήταν “εντελώς ψεύτικες”. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τον Gershkovich ως πολιτικό όμηρο. Ο Μίλερ πρόσθεσε ότι αξιωματούχοι των ΗΠΑ εργάζονται για να προσπαθήσουν να παραστούν στη δίκη.
Η Wall Street Journal και η Dow Jones, ο εκδότης της εφημερίδας, απέρριψαν επίσης σθεναρά τους ρωσικούς ισχυρισμούς.
“Ο Έβαν Γκέρσκοβιτς αντιμετωπίζει μια ψευδή και αβάσιμη κατηγορία”, ανέφερε η αρχισυντάκτρια της WSJ Έμα Τάκερ σε δήλωσή της στις 13 Ιουνίου. “Η τελευταία κίνηση της Ρωσίας προς μια εικονική δίκη είναι, αν και αναμενόμενη, βαθιά απογοητευτική και δεν παύει να είναι εξίσου εξωφρενική”, πρόσθεσε η ίδια.
Ποιος είναι ο Έβαν Γκέρσκοβιτς;
Ο 32χρονος είναι ο αμερικανικής καταγωγής γιος Εβραίων μεταναστών που μετακόμισαν στις ΗΠΑ από τη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1970.
Μεγάλωσε στο Νιου Τζέρσεϊ, ενώ στο σπίτι του μιλούσε τόσο ρωσικά όσο και αγγλικά.
Ο Gershkovich μετακόμισε στη ρωσική πρωτεύουσα το 2017, όπου άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στους Moscow Times -μια ανεξάρτητη αγγλόφωνη και ρωσόφωνη ηλεκτρονική έκδοση εφημερίδας- πριν ενταχθεί στο πρακτορείο ειδήσεων Agence France Press.
Έγινε μέλος της εφημερίδας το 2022 και αποφάσισε να παραμείνει στη χώρα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Συνελήφθη ένα χρόνο αργότερα, στις 29 Μαρτίου, από την υπηρεσία ασφαλείας FSB της Ρωσίας στη βιομηχανική πόλη Εκατερίνμπουργκ. Ρώσοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι συγκέντρωνε μυστικά για έναν Ρώσο κατασκευαστή αρμάτων μάχης με εντολή της CIA.
Η Journal δεν έδωσε λεπτομέρειες σχετικά με τον σκοπό του ταξιδιού αναφοράς, αλλά δήλωσε ότι ο δημοσιογράφος της είχε πλήρη δημοσιογραφική εξουσιοδότηση από το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας.
Ο Gershkovich κρατείται τώρα στις φυλακές Lefortovo της Μόσχας, όπου περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του σε ένα μικρό κελί, σύμφωνα με την εφημερίδα. Άτομο που γνωρίζει την κατάσταση του Γκέρσκοβιτς δήλωσε ότι είναι “προφανώς σε καλή διάθεση παρά ταύτα”.
Προβλέπεται ανταλλαγή κρατουμένων;
Είναι η πρώτη φορά από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου που ένας Αμερικανός δημοσιογράφος κατηγορείται ως κατάσκοπος στη Ρωσία. Η τελευταία πολύκροτη περίπτωση διεθνούς ανταποκριτή που φυλακίστηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας χρονολογείται από το 1986. Ο Nicholas Daniloff, του US News & World Report, απελευθερώθηκε μετά από τρεις εβδομάδες ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας που περιελάμβανε την απελευθέρωση του ύποπτου σοβιετικού κατασκόπου Gennady Zakharov.
Τους τελευταίους μήνες, αυξάνονται οι ενδείξεις ότι μια ανταλλαγή κρατουμένων που θα περιλάμβανε τον Γκέρσκοβιτς θα μπορούσε να είναι στο τραπέζι.
Τον Φεβρουάριο, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι θα ήθελε να δει τον Γκέρσκοβιτς ελεύθερο και ότι οι συνομιλίες για ανταλλαγή κρατουμένων βρίσκονται σε εξέλιξη. Άφησε να εννοηθεί ότι θα ήθελε να δει την απελευθέρωση του Βαντίμ Κρασίκοφ, ενός Ρώσου πολίτη που φυλακίστηκε στη Γερμανία για τη δολοφονία ενός πρώην μαχητή της Τσετσενίας στο Βερολίνο το 2019. Εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δεν επιβεβαίωσε ούτε διέψευσε την ευρέως διαδεδομένη ερμηνεία των τυπικά έμμεσων σχολίων του Πούτιν.
Σε απάντηση του μηνύματος του Πούτιν – που δόθηκε κατά τη διάρκεια συνέντευξης στον πρώην παρουσιαστή του Fox News, Tucker Carlson – ένας κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ δήλωσε ότι υπάρχει ένας ανοιχτός δίαυλος όπου “θα γίνονται επίσημες προσφορές και θα λαμβάνονται απαντήσεις”.
Κατά την ενημέρωση των μέσων ενημέρωσης την περασμένη εβδομάδα, ο Μίλερ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν καταθέσει μια “σημαντική προσφορά” στο τραπέζι για την επιστροφή του Γκέρσκοβιτς και του Πολ Γουίλαν, ενός άλλου Αμερικανού πολίτη που βρίσκεται στη φυλακή από το 2018 με παρόμοιες κατηγορίες. Δεν έδωσε περαιτέρω διευκρινίσεις.
Υπάρχει ιστορικό ανταλλαγής κρατουμένων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Το 2022, Ρώσοι αξιωματούχοι αντάλλαξαν τη σούπερ σταρ του μπάσκετ Μπρίτνεϊ Γκρίνερ -η οποία είχε συλληφθεί επειδή είχε στην κατοχή της λιγότερο από ένα γραμμάριο χασισέλαιο στον ατμοποιητή της- με τον πρώην σοβιετικό στρατιωτικό Βίκτορ Μπουτ. Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν συλλάβει τον Bout με την κατηγορία της συνωμοσίας το 2008. Και ο Ρώσος διακινητής ναρκωτικών Konstantin Yaroshenko ανταλλάχθηκε με τον πρώην Αμερικανό πεζοναύτη Trevor Reed το 2022.
Ποια είναι η κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στη Ρωσία;
Με μια λέξη, κακή.
Ενώ ο Πούτιν σφίγγει τον κλοιό της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης κατά την τελευταία δεκαετία, η καταστολή έχει ενταθεί δραματικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, λένε οι παρατηρητές.
Τρεις μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, ο Πούτιν επέκτεινε τους νόμους κατά των “ξένων πρακτόρων” για να συμπεριλάβει μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, μέσα ενημέρωσης, δημοσιογράφους και ακτιβιστές. Αυτό σήμαινε ότι οι οργανώσεις που λαμβάνουν οποιαδήποτε ξένη υποστήριξη -συμπεριλαμβανομένων οποιωνδήποτε δωρεών ή άλλων χρηματοδοτήσεων- θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ξένοι πράκτορες.
Και το 2023, ο Πούτιν πίεσε για νόμους πολεμικής λογοκρισίας που ποινικοποιούσαν οποιονδήποτε θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι δυσφημεί τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ή ότι μοιράζεται πληροφορίες σχετικά με τη συμπεριφορά τους που δεν συμφωνούν με την κυβερνητική γραμμή. Όσοι κατηγορούνται για παραβίαση αυτών των νόμων μπορούν να υποστούν ποινή φυλάκισης έως και 15 ετών.
“Δεν είναι πλέον η ίδια χώρα, βρίσκεται πλέον σε μια πορεία προς την τυραννία”, δήλωσε η Ρέιτσελ Ντένμπερ, αναπληρώτρια διευθύντρια του Human Rights Watch για το τμήμα Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας. “Και η σύλληψη και οι κατηγορίες κατά του Έβαν εντάσσονται ακριβώς σε αυτό το μοτίβο – ένα από τα χαρακτηριστικά που δείχνουν ότι το Κρεμλίνο δεν έχει καμία αναστολή στο να προβεί στις πιο γελοίες κατηγορίες για να στείλει ένα μήνυμα για την πλήρη αδιαλλαξία του απέναντι στη δημοσιογραφία”, δήλωσε η Ντένμπερ.
Πώς αντέδρασαν οι δημοσιογράφοι;
Με την κρατική λογοκρισία να κλείνει αρκετά σεβαστά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης ή να διώκει επιφανείς δημοσιογράφους, εκατοντάδες δημοσιογράφοι έχουν καταφύγει στην εξορία.
Άλλοι παρέμειναν στη Ρωσία με μεγάλο κόστος. Πέρυσι, οι ρωσικές αρχές συνέλαβαν την Αλσού Κουρμασέβα, Αμερικανορωσίδα δημοσιογράφο του Radio Free Europe/Radio Liberty, επειδή δεν είχε εγγραφεί ως “ξένος πράκτορας” και επειδή διέδιδε “ψευδείς πληροφορίες”.
Άλλοι διπλοί υπήκοοι βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα ως δυνητικά διαπραγματευτικά χαρτιά.
Τον Ιανουάριο, η Μόσχα συνέλαβε τον Ρόμπερτ Γούντλαντ Ρομάνοφ, διπλό πολίτη ΗΠΑ-Ρωσίας, με κατηγορίες για ναρκωτικά. Και την περασμένη Πέμπτη στο Εκατερίνμπουργκ, μια άλλη Αμερικανο-Ρωσίδα πολίτης, η Ksenia Karelina, 33 ετών, δικάστηκε κεκλεισμένων των θυρών με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ο εργοδότης της, ένα spa με έδρα την Καλιφόρνια, δήλωσε ότι κατηγορήθηκε για δωρεά 50 δολαρίων σε ουκρανική φιλανθρωπική οργάνωση στις ΗΠΑ.
Πηγή: Al Jazeera