Η Ρωσία και η ΕΕ θα διαχειριστούν την τελευταία φάση του διαζυγίου τους που προκάλεσαν οι ΗΠΑ χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες, αλλά οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσφερθούν να τους επαναφέρουν μαζί, επιτρέποντας στους υποτελείς τους να εισάγουν ρωσικό αέριο από αγωγούς με αντάλλαγμα κάποιες παραχωρήσεις από το Κρεμλίνο στον ενεργειακό τομέα και την Ουκρανία.
Γράφει ο Andrew Korybko
Είμαι Αμερικανός πολιτικός αναλυτής με έδρα τη Μόσχα και ειδικεύομαι στην παγκόσμια συστημική μετάβαση προς την πολυπολικότητα.
Οι ειδήμονες συζητούν για την απόφαση της Ουκρανίας να διακόψει το ρωσικό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη μετά την άρνηση του Κιέβου να παρατείνει την πενταετή συμφωνία με τη Μόσχα που έληξε την πρώτη του έτους, με τη συντριπτική πλειοψηφία να επιρρίπτει ευθύνες στην άλλη πλευρά και να υπερτονίζει τις αρνητικές συνέπειες για τα συμφέροντα του αντιπάλου. Η πραγματικότητα είναι ότι η εξέλιξη αυτή είναι πολύ περισσότερο πολιτική παρά οτιδήποτε άλλο, δεδομένου ότι η ΕΕ και η Ρωσία έχουν ήδη αντιμετωπίσει πολύ σοβαρότερες διαταραχές κατά τη διάρκεια του 2022.
Ο αγωγός Yamal μέσω της Πολωνίας έκλεισε λίγους μήνες μετά την έναρξη της ειδικής επιχείρησης για λόγους που σχετίζονται με κυρώσεις, ενώ ο Nord Stream 1 τέθηκε σταδιακά εκτός λειτουργίας λόγω των αναγκών συντήρησης που επιδεινώθηκαν από την καθυστέρηση του Καναδά να επιστρέψει στη Ρωσία τις επισκευασμένες τουρμπίνες αερίου. Ο εν λόγω αγωγός και ο ανενεργός Nord Stream 2 ανατινάχθηκαν στη συνέχεια σε τρομοκρατική επίθεση τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, αν και ο ένας παραμένει ακόμη άθικτος, αλλά δεν έχει ακόμη τεθεί εκ νέου σε λειτουργία για πολιτικούς λόγους.
Το συνδυασμένο αποτέλεσμα είχε ως αποτέλεσμα το μερίδιο του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της ΕΕ να πέσει «από πάνω από 40% το 2021 σε περίπου 8% το 2023» σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Παρ ‘όλα αυτά, η ΕΕ «οριακά απέφυγε» την ύφεση εκείνη τη χρονιά σύμφωνα με τα λόγια του CNN, αν και θα μπορούσε να εισέλθει σε μία αργότερα φέτος , αν οι οικονομικοί αγώνες της Γερμανίας βαθαίνουν. Ακόμη και έτσι, δεν θα επηρεαστεί άμεσα από την τελευταία απόφαση της Ουκρανίας, δεδομένου ότι η διαδρομή αυτή αφορά μόνο το 5% των εισαγωγών της ΕΕ, με τους κύριους πελάτες να είναι η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Μολδαβία.
Οι δύο πρώτες ηγούνται από συντηρητικούς-εθνικιστές που αντιτίθενται σθεναρά στον πόλεμο του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας μέσω της Ουκρανίας, ενώ η τρίτη κυβερνάται από μια φιλοδυτική προσωπικότητα που θέλει να ανακαταλάβει την αυτονομιστική περιοχή της χώρας της, την Υπερδνειστερία, στην οποία εξακολουθούν να εδρεύουν αρκετές χιλιάδες Ρώσοι ειρηνευτές. Η παρατήρηση αυτή προσδίδει αξιοπιστία στον προηγούμενο ισχυρισμό ότι η απόφαση της Ουκρανίας είναι πολύ περισσότερο πολιτική από οτιδήποτε άλλο, καθώς τιμωρεί τη Σλοβακία, την Ουγγαρία και την Υπερδνειστερία χωρίς να βλάπτει άλλες χώρες.
Η τελευταία-αναφερθείσα πλήττεται ιδιαίτερα σκληρά αφού έπρεπε να σταματήσει τη θέρμανση και το ζεστό νερό στα νοικοκυριά, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική αναταραχή που θα μπορούσε να χειραγωγηθεί από το εξωτερικό για να προκαλέσει μια έγχρωμη επανάσταση. Αυτό θα μπορούσε είτε να οδηγήσει σε αλλαγή του καθεστώτος είτε να αποδυναμώσει το εν λόγω πολίτευμα αρκετά εκ των έσω ώστε να γίνει πολύ πιο εύκολο για τη Μολδαβία (με πιθανή ρουμανική βοήθεια) ή/και την Ουκρανία να εισβάλουν. Η Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικού της Ρωσίας προειδοποίησε για αυτό το σενάριο τον περασμένο μήνα, το οποίο αναλύθηκε εδώ.
Η Σλοβακία και η Ουγγαρία δεν θα πληγούν τόσο πολύ όσο η Υπερδνειστερία, καθώς η καθεμία μπορεί να εισάγει ακριβότερο ΥΦΑ – είτε από τη Ρωσία, είτε από τις ΗΠΑ (που έχουν αρπάξει μεγάλο μέρος του πρώην μεριδίου αγοράς της αντιπάλου τους στην ΕΕ), είτε από την Αλγερία, είτε από το Κατάρ – από τη Λιθουανία/Πολωνία ή την Κροατία. Η Πολωνία μπορεί να συνδέσει τη Σλοβακία με τον τερματικό σταθμό ΥΦΑ της Λιθουανίας Klaipeda, ενώ ο τερματικός σταθμός ΥΦΑ Krk της Κροατίας μπορεί να προμηθεύσει τη Σλοβακία και την Ουγγαρία. Η Ουγγαρία λαμβάνει επίσης ήδη κάποιο αέριο από τον αγωγό TurkStream, ο οποίος είναι ο τελευταίος αγωγός της Ρωσίας προς την Ευρώπη.
Επομένως, και οι τρεις τιμωρούνται για πολιτικούς λόγους, αλλά είναι μόνο η Υπερδνειστερία που κινδυνεύει από μια ολοκληρωτική κρίση ως αποτέλεσμα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα αποτέλεσμα που θα προκαλέσει πολιτική ζημιά στη Ρωσία, εάν η κυβέρνηση εκεί ανατραπεί μέσω μιας επερχόμενης Εγχρωμης Επανάστασης ή εάν το εν λόγω πολίτευμα καταληφθεί από τους γείτονές του. Σε περίπτωση που ξεσπάσει μια άλλη συμβατική σύγκρουση, οι επιτιθέμενοι θα μπορούσαν να αποφύγουν να στοχεύσουν τα ρωσικά στρατεύματα προκειμένου να αποφύγουν την πρόκληση κλιμάκωσης, αλλά η Ρωσία μπορεί πάντα να τους εξουσιοδοτήσει να επέμβουν.
Οι παρατηρητές μπορούν μόνο να εικάσουν τι θα έκανε η Ρωσία, καθώς υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ της απόσυρσης των ειρηνευτικών της δυνάμεων, αν δεν δεχθούν επίθεση και η Υπερδνειστερία πέσει, αλλά υπάρχει και η λογική της θυσίας τους στο πλαίσιο ενός σχεδίου «κλιμάκωσης για την αποκλιμάκωση» της ειδικής επιχείρησης με καλύτερους όρους. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα η Υπερδνειστερία να μην διολισθήσει σε μια Εγχρωμη Επανάσταση και να μην εισβάλει επίσης. Μια δυνητικά μεγαλύτερη κρίση θα αποτραπεί, οπότε αυτό είναι το καλύτερο σενάριο για τα αντικειμενικά συμφέροντα όλων.
Ανεξάρτητα από ό,τι μπορεί να συμβεί ή να μην συμβεί στην Υπερδνειστερία, η απόφαση της Ουκρανίας να διακόψει το ρωσικό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη οδηγεί στην πιθανότητα ότι αυτή η διαδρομή θα μπορούσε να ανοίξει ξανά μόλις λήξει η σύγκρουση, αποτελώντας έτσι ένα χαρτί που θα μπορούσε να παιχτεί για να δελεαστούν παραχωρήσεις από το Κρεμλίνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Το ίδιο ισχύει και για τον αγωγό Yamal και το τελευταίο άθικτο τμήμα του Nord Stream. Η Ευρώπη θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το χαμηλού κόστους ρωσικό φυσικό αέριο για να αποφύγει με μεγαλύτερη σιγουριά την ύφεση, ενώ η Ρωσία θα εκτιμούσε τα έσοδα.
Βεβαίως, η Ρωσία εξακολουθεί να κερδίζει από τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου στην ΕΕ, οι οποίες κάλυψαν το κενό εφοδιασμού που προκλήθηκε από την επιβολή κυρώσεων από την ΕΕ για το αέριο του αγωγού της και από την αδυναμία των ανταγωνιστών της Ρωσίας σε υγροποιημένο φυσικό αέριο να κλιμακώσουν τις εξαγωγές τους σε σημείο που να αντικαταστήσουν πλήρως τις ρωσικές εξαγωγές που η ΕΕ εξακολουθεί να εισάγει από ανάγκη. Τούτου λεχθέντος, η Ρωσία και η ΕΕ θα ωφελούνταν αμοιβαία πολύ περισσότερο αν επέστρεφαν όσο το δυνατόν περισσότερο στη συμφωνία τους πριν από το 2022, αν και φυσικά έχοντας υπόψη τους σύγχρονους πολιτικούς περιορισμούς σε αυτό.
Ωστόσο, η Αμερική θα πρέπει να το εγκρίνει αυτό, δεδομένου ότι επιβεβαίωσε με επιτυχία την προηγουμένως φθίνουσα ηγεμονία της επί της ΕΕ μετά την έναρξη της ειδικής επιχείρησης, αλλά η δημιουργική ενεργειακή διπλωματία του είδους που αναπτύχθηκε τον περασμένο μήνα εδώ θα μπορούσε να βοηθήσει να οδηγηθούμε σε μια τομή. Η ουσία είναι ότι είναι οι ΗΠΑ που έχουν συμφέρον να κάνουν παραχωρήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, όχι η Ρωσία, αφού οι ΗΠΑ δεν θέλουν η Ρωσία να τροφοδοτήσει περαιτέρω την άνοδο της υπερδύναμης της Κίνας, όπως θα μπορούσε να κάνει από κακία αν δεν της προσφερθεί μια καλή συμφωνία στην Ουκρανία.
Ταυτόχρονα, δεν είναι ρεαλιστικό να φανταστεί κανείς ότι οι ΗΠΑ θα παραχωρήσουν την επιρροή τους στην ΕΕ, γι’ αυτό και θα μπορούσαν να προτείνουν έναν συμβιβασμό σύμφωνα με τον οποίο η Ρωσία δεν θα επιτρέπεται να αποκτήσει (εκ νέου) τον έλεγχο των ευρωπαϊκών τμημάτων του Nord Stream, του Yamal και των υπερωκεάνιων αγωγών Brotherhood και Soyuz. Ο πρώτος θα μπορούσε να αγοραστεί από Αμερικανό επενδυτή, όπως αναλύθηκε εδώ τον Νοέμβριο, ενώ η Πολωνία θα μπορούσε να διατηρήσει τον έλεγχο του δεύτερου μετά το 2022 και ο τρίτος θα παρέμενε υπό ουκρανικό έλεγχο.
Αν οι ΗΠΑ θέλουν πραγματικά να δώσουν κίνητρα στη Ρωσία να συμφωνήσει με αυτή την πρόταση, η οποία προωθεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ αυξάνοντας τις πιθανότητες η Ρωσία να μην κατασκευάσει περισσότερους αγωγούς προς την Κίνα από την ανάγκη να αντικαταστήσει τα χαμένα έσοδά της από την ΕΕ, τότε μπορούν να αποζημιώσουν εν μέρει τη Ρωσία αποδεσμεύοντας κάποια από τα κατασχεμένα περιουσιακά της στοιχεία. Παρόλο που αυτά τα περιουσιακά στοιχεία ανήκουν νομικά στη Ρωσία και της εκλάπησαν, το Κρεμλίνο μπορεί να συμφωνήσει σε αυτή την ανταλλαγή, εάν προσφερθεί ένα αρκετά μεγάλο ποσό, προκειμένου να βοηθήσει στη διαχείριση των τελευταίων δημοσιονομικών και νομισματικών προκλήσεων.
Σε αντάλλαγμα για την επιστροφή από τις ΗΠΑ κάποιων από τα κατασχεθέντα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας και την έγκριση της ΕΕ για την επανέναρξη ορισμένων εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου από αγωγούς, η Ρωσία θα πρέπει ίσως να δεσμευτεί ανεπίσημα ότι δεν θα κατασκευάσει νέους αγωγούς προς την Κίνα, ενώ παράλληλα θα μειώσει κάποιες από τις απαιτήσεις της για αποστρατιωτικοποίηση και αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας. Οι αμερικανικές, ινδικές και ιαπωνικές επενδύσεις στο υπό κυρώσεις μεγαλεπήβολο έργο LNG 2 της Ρωσίας στην Αρκτική θα μπορούσαν επίσης να αντικαταστήσουν τις παγωμένες κινεζικές επενδύσεις, εάν χορηγηθούν εξαιρέσεις για το σκοπό αυτό ως περαιτέρω κίνητρο.
Εφόσον επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι ασφαλείας της Ρωσίας, οι οποίοι είναι η αποκατάσταση της συνταγματικής ουδετερότητας της Ουκρανίας και η απομάκρυνση των ένστολων δυτικών δυνάμεων από τη χώρα, τότε θα μπορούσε να είναι πρόθυμη να συμβιβαστεί με την αποστρατιωτικοποίηση ολόκληρης της Ουκρανίας, συμβιβαζόμενη με την αποστρατιωτικοποίηση όλων των περιοχών ανατολικά του Δνείπερου. Αυτό το σενάριο περιγράφηκε λεπτομερέστερα στο τέλος αυτής της ανάλυσης εδώ, το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αόριστη αποναζιστικοποίηση και αυτής της ιστορικά ρωσικής περιοχής αντί ολόκληρης της χώρας.
Εάν ο Τραμπ προσφερθεί να καταγγείλει τη διμερή συμφωνία ασφαλείας των ΗΠΑ με την Ουκρανία ως μέρος μιας συμφωνίας-πακέτου που θα περιλαμβάνει τους προαναφερθέντες όρους, τότε η Ρωσία θα μπορούσε κάλλιστα να την αποδεχθεί, καθώς αυτό θα παρείχε ένα αμοιβαίο μέσο «διάσωσης προσώπου» για τον τερματισμό του πολέμου δι’ αντιπροσώπων τους, δημιουργώντας παράλληλα μια βάση για την ανοικοδόμηση των σχέσεων. Δεν είναι ένας τέλειος συμβιβασμός και κάποιοι από τους υποστηρικτές της κάθε πλευράς μπορεί να ισχυριστούν ότι είναι πιο επωφελής για τον αντίπαλό τους, αλλά οι ηγέτες τους μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά και αυτό είναι το μόνο που τελικά έχει σημασία.
Μεταφρασμένο από Sahiel.gr σε συνεργασία με korybko.substack.com