του Konstantin Skorkin
Ο Βίκτορ Μεντβέντσουκ, για μεγάλο χρονικό διάστημα ηγετική προσωπικότητα της ουκρανικής πολιτικής υπέρ της Ρωσίας, βρισκόταν μέχρι τώρα σε χαμηλό επίπεδο από τότε που εμφανίστηκε στη Ρωσία πέρυσι. Προσωπικός φίλος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Ουκρανός πολιτικός συνελήφθη στην προσπάθειά του να διαφύγει από την Ουκρανία πέρυσι και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Ρωσία στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων. Τώρα η δημοσίευση ενός άρθρου του Μεντβέντσουκ στη ρωσική εφημερίδα Izvestia φαίνεται να προαναγγέλλει την επιστροφή του στη δημόσια σκηνή.
Το σκεπτικό για την επιστροφή του είναι σαφές: το Κρεμλίνο προφανώς εξακολουθεί να βλέπει τον Μεντβέντσουκ ως τον ηγέτη του φιλορωσικού πολιτικού μπλοκ στην Ουκρανία και είναι διατεθειμένο να συζητήσει τους όρους ειρήνης μόνο με αυτόν και όχι με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αυτό υποδηλώνει ότι το Κρεμλίνο αναζητά εναγωνίως διέξοδο από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει στην Ουκρανία.
Το δημοσίευμα του Μεντβένττσουκ απηχεί το άρθρο του Πούτιν του 2021 για τις ουκρανορωσικές σχέσεις. Επαναλαμβάνει τα συνήθη παράπονα κατά της Δύσης, κατηγορεί το αχάριστο ουκρανικό κοινό ότι ξεπούλησε τη σλαβική αδελφότητα στη Δύση και υπενθυμίζει στους αναγνώστες ότι η βιομηχανοποιημένη περιοχή του Ντονμπάς τροφοδοτούσε για καιρό την υπόλοιπη χώρα.
Σε πρακτικό επίπεδο, το άρθρο ζητά τη δημιουργία κάποιου είδους κέντρου μετανάστευσης, μιας “εξόριστης κυβέρνησης”, ίσως, που θα μιλούσε εκ μέρους του ουκρανικού “κόμματος της ειρήνης” που υποτίθεται ότι εκδιώχθηκε από τη χώρα από τον πρόεδρο Ζελένσκι. “Ένα πολιτικό κίνημα εκείνων που δεν ενέδωσαν, που δεν απαρνήθηκαν τις πεποιθήσεις τους ακόμη και υπό τον φόβο του θανάτου ή της φυλακής, που δεν θέλουν να δουν τη χώρα τους να γίνεται το σκηνικό μιας γεωπολιτικής ανταλλαγής πυροβολισμών”, όπως το θέτει πομπωδώς ο Μεντβένττσουκ.
Το Κίεβο ήταν έτοιμο για την επιστροφή του Μέντβεντσουκ. Η ουκρανική κυβέρνηση του αφαίρεσε γρήγορα την ουκρανική ιθαγένεια και την εντολή του ως βουλευτή, και επιφύλαξε την ίδια μοίρα στον στενότερο επιχειρηματικό του συνεργάτη, Taras Kozak, και σε δύο ακόμη φιλορώσους βουλευτές, ώστε να μην μπορούν να ισχυριστούν ότι εκπροσωπούν την Ουκρανία.
Λίγο πριν από τη δημοσίευση του άρθρου, ο Oleksiy Danilov, γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας, δήλωσε ότι ο Kozak προσπαθούσε να χτίσει ανεπίσημες διπλωματικές γέφυρες με την Ευρώπη προκειμένου να ασκήσει πιέσεις για την ατζέντα υπέρ του Κρεμλίνου. Κρίνοντας από το απόσπασμα του άρθρου του Medvedchuk στο οποίο γράφει ότι “κανείς δεν έχει χρόνο για το ουκρανικό κόμμα της ειρήνης στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες”, αν υπήρξε μια τέτοια αποστολή, ήταν σαφώς ανεπιτυχής.
Μέχρι την αιφνιδιαστική επανεμφάνισή του, ο Μέντβεντσουκ φαινόταν προορισμένος να περάσει ήσυχα στη σκιά: τα περιουσιακά στοιχεία που έχει συγκεντρώσει στη Ρωσία θα του επέτρεπαν να ζει άνετα. Ωστόσο, φαίνεται ότι στα μάτια του Πούτιν, ο πρώην ηγέτης του φιλορωσικού κόμματος της αντιπολίτευσης “Πλατφόρμα για τη Ζωή” παραμένει μια φιγούρα-κλειδί στην ουκρανική πολιτική. Η αποφασιστικότητα με την οποία το Κρεμλίνο συνεχίζει να ποντάρει τα πάντα στην απελπιστική του υπόθεση είναι εκπληκτική. Ακόμη και στο απόγειο της επιτυχίας του κόμματός του, ο ίδιος ο Μεντβέντσουκ δεν ήταν ποτέ ούτε κατά διάνοια δημοφιλής σε καμία περιοχή της Ουκρανίας: ήταν πάντα πρώτος στις δημοσκοπήσεις των λιγότερο δημοφιλών πολιτικών.
Είναι αλήθεια ότι απολάμβανε τη φήμη του μάστορα των παρασκηνιακών ίντριγκων, αλλά ακόμη και από αυτή την άποψη, δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Οι μηχανορραφίες του οδήγησαν σε εσωτερικές διαμάχες παρά σε ευθείες νίκες. Για τον λόγο αυτό, είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι ο Μεντβέντσουκ θα μπορούσε ποτέ να γίνει μια ενοποιητική φιγούρα, ακόμη και στους κύκλους της φιλορωσικής πολιτικής μετανάστευσης.
Ο Μεντβέντσουκ ήταν αυτός που προκάλεσε την κατάρρευση του Μπλοκ της Αντιπολίτευσης, το οποίο επεδίωκε να αποτελέσει τον διάδοχο του πρώην κυβερνώντος κόμματος, του φιλορωσικού Κόμματος των Περιφερειών, που έχει πλέον εκλείψει. Χρησιμοποίησε τους δεσμούς του με τη Μόσχα για να βάλει τους αντιπάλους του στο φιλορωσικό στρατόπεδο να προστεθούν στους καταλόγους κυρώσεων της Ρωσίας.
Αλλά στις αρχές του 2022, ο έλεγχός του στο κόμμα είχε αρχίσει να υποχωρεί, και μια πιο μετριοπαθής πτέρυγα είχε αναδυθεί υπό τους Γιούρι Μπόικο και Σεργκέι Λιοβότσκιν, η οποία απομακρυνόταν από την τοξική φιγούρα του Μεντβένττσουκ. Αυτή τη στιγμή, κανένας από τους πρώην συνεργάτες του Medvedchuk που παραμένουν στην Ουκρανία δεν θα συνεργαζόταν ποτέ μαζί του, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα κινδύνευε να κατηγορηθεί για προδοσία.
Η Ρωσία ήθελε να δημιουργήσει ένα είδος “εξόριστης ουκρανικής κυβέρνησης” που θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της ήδη από το 2015. Αλλά αυτή η τελευταία προσπάθεια είναι απίθανο να έχει πολύ μεγαλύτερη επιτυχία από τις προηγούμενες προσπάθειες. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να αναλάβει το ρόλο ενός είδους κέντρου στρατολόγησης, στρατολογώντας ανθρώπους για να πάνε και να εργαστούν στις διοικήσεις μαριονέτες στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας -αν και εδώ, επίσης, οι ρωσικές αρχές προτιμούν όλο και περισσότερο να βασίζονται στους δικούς τους δοκιμασμένους υπαλλήλους.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τι έχει να κερδίσει ο Μεντβέντσουκ: η φιλοδοξία και ο θυμός του είναι πολύ μεγάλα για να παραδώσει τα όπλα και να αποδεχτεί την ήττα. Ακόμη και η νεφελώδης θέση του “εξόριστου προέδρου”, επομένως, είναι προτιμότερη από την πολιτική λήθη. Αλλά τι ελπίζει να επιτύχει το Κρεμλίνο;
Η ιδέα μιας κυβέρνησης-μαριονέτας θα ήταν σχετική και ρεαλιστική μόνο εάν ο αιφνιδιαστικός πόλεμος του Κρεμλίνου είχε επιτύχει και είχε καταφέρει να καταλάβει το Κίεβο. Μόλις αυτό απέτυχε, το Κρεμλίνο θα μπορούσε ακόμα να ακολουθήσει τον δρόμο της προσπάθειας δημιουργίας μιας “παράλληλης Ουκρανίας” στα κατεχόμενα εδάφη, από τη Χερσώνα μέχρι το Ντονμπάς. Αυτό θα επέτρεπε τη διατήρηση του μύθου των “συμμαχικών δυνάμεων” και θα έκανε επίσης πιο εύκολο για το εσωτερικό ακροατήριο να χωνέψει την επακόλουθη υποχώρηση: στο κάτω κάτω, δεν θα ήταν έδαφος της Ρωσίας, αλλά ενός φιλικού κράτους.
Αλλά ο Πούτιν τα πήγε όλα για όλα. Δεν σταμάτησε στην προσάρτηση του Ντονμπάς, αλλά ανακοίνωσε επίσης την προσάρτηση μερικώς κατεχόμενων περιοχών στη νότια Ουκρανία. Αυτό δεν αφήνει κανένα περιθώριο για το ουκρανικό “κόμμα της ειρήνης” που σκοπεύει να μιμηθεί ο Μεντβέντσουκ και σημαίνει ότι οι όποιες διακοσμητικές φιγούρες που θα μπορούσαν να προβάλλονται ως “καλοί, αντιφασίστες Ουκρανοί” έχουν χάσει τον σκοπό τους. Η Ρωσία δεν απελευθερώνει πλέον ένα αδελφικό έθνος στο πνεύμα του σοβιετικού “διεθνούς καθήκοντος”– επαναφέρει τα ιστορικά της εδάφη με μια πράξη ξεκάθαρου ιμπεριαλισμού.
Η τελευταία αναβίωση της παλιάς ιδέας της “καλής Ουκρανίας”, επομένως, δείχνει ότι η Ρωσία έχει κολλήσει σε ένα πολιτικό αδιέξοδο. Η κυβέρνηση του Ζελένσκι αρνείται πεισματικά να συμφωνήσει με τους όρους της Μόσχας και η δυτική στρατιωτική βοήθεια έχει βοηθήσει τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να προκαλέσουν μια σειρά οδυνηρών ηττών στα ρωσικά στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένης της ανάκτησης εδαφών που το Κρεμλίνο είχε ανακηρύξει πρόωρα τμήμα της Ρωσίας. Επίσης, δεν υπάρχει κανένα σημάδι του διχασμού εντός των ουκρανικών ελίτ και της μαζικής δυσαρέσκειας με τον Ζελένσκι, που οι Ρώσοι ανέμεναν από τον περασμένο Φεβρουάριο.
Αν δεν αναδύεται οργανικά κανένα “κόμμα ειρήνης”, η Μόσχα φαίνεται έτοιμη να δημιουργήσει ένα τεχνητά, προκειμένου να διεξάγει ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Μεντβένττσουκ αντί για τον Ζελένσκι: ουσιαστικά, με τον εαυτό της. Πολλά ρωσικά γεράκια, ωστόσο, θεωρούν τον Μεντβέντσουκ (μεταξύ άλλων) υπεύθυνο για τον αποτυχημένο αιφνιδιαστικό πόλεμο: άλλωστε, προφανώς παραπληροφορούσε επί χρόνια το Κρεμλίνο για την κατάσταση στην Ουκρανία. Τα γεράκια ήταν επίσης εξοργισμένα που αξιωματικοί από το τάγμα Azov του ουκρανικού στρατού ανταλλάχθηκαν με τον Medvedchuk στην ανταλλαγή αιχμαλώτων. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία με τη συμμετοχή του, ως εκ τούτου, θα γίνει αντικείμενο σφοδρής κριτικής.
Παρόλα αυτά, ο Πούτιν παραμένει πιστός στη στρατηγική του να δρομολογεί ταυτόχρονα πολλά ανταγωνιστικά και ασύμβατα πολιτικά σχέδια και να παρακολουθεί από το περιθώριο της μάχης για να δει ποιο θα αποδειχθεί πιο επιτυχημένο. Υπάρχει όμως και ένα πιο ανησυχητικό υποκείμενο στην ανάσταση του Μεντβέντσουκ: αυτό των πιθανών προετοιμασιών για μια νέα μαζική επίθεση που φέρεται να σχεδιάζει η Ρωσία. Ίσως το Κρεμλίνο ελπίζει να στείλει τον νεοεκλεγμένο ειρηνοποιό του στο τρένο των αποσκευών αυτής της επίθεσης.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά από το carnegieendowment for International Peace.
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.