Καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί απεγνωσμένα να αποτρέψει ή να περιορίσει μια επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη από το Ιράν και τους πληρεξουσίους του κατά του Ισραήλ, θα ήταν συνετό να θυμάται ότι η Μέση Ανατολή είναι ήδη πλημμυρισμένη από ιρανικά βλήματα. Πρόσφατα, μια ιρανική ρουκέτα πυροβολικού που εκτοξεύτηκε από τη λιβανέζικη Χεζμπολάχ σκότωσε δώδεκα παιδιά στο βόρειο Ισραήλ, οδηγώντας σε ένα σπιράλ κλιμάκωσης όπου οι Ισραηλινοί σκότωσαν τον υπ’ αριθμόν δύο άνδρα της Χεζμπολάχ, με την τρομοκρατική ομάδα να ζητά τώρα εκδίκηση.
Αυτό το αρχικό χτύπημα ακολούθησε ένα ιστορικό πρώτο χτύπημα μη επανδρωμένου εναέριου οχήματος (UAV) μεγάλου βεληνεκούς από τους αντάρτες Χούτι της Υεμένης εναντίον του Τελ Αβίβ, σκοτώνοντας ένα άτομο. Το UAV κατασκευάστηκε στο Ιράν και ολοκλήρωσε μια διαδρομή πτήσης 2.600 χιλιομέτρων.
Ενώ τα προωθημένα συστήματα κρούσης μεγάλου βεληνεκούς αποτελούν βασικό συστατικό της στρατηγικής “δακτυλίου πυρός” της Τεχεράνης κατά του Ισραήλ, αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα διάδοσης όπλων που πρέπει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. Η Ισλαμική Δημοκρατία εκμεταλλεύεται ένα πιο ανεκτικό διεθνές περιβάλλον για να αξιοποιήσει το ιστορικό της στη διάδοση όπλων σε μη κρατικούς φορείς, ώστε να γίνει πωλητής όπλων σε κράτη.
Ένας τρόπος με τον οποίο το Ιράν μπορεί να αποσπάσει το ενδιαφέρον των κρατών είναι να αναδείξει τον ρόλο που έχουν διαδραματίσει στο πεδίο της μάχης τα χαμηλού κόστους συστήματά του, όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Το διαβόητο UAV Shahed-136 -που ονομάζεται επίσης Geran-2- έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον συνεχιζόμενο πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, με τη Μόσχα να έχει εκτοξεύσει, σύμφωνα με πληροφορίες, 4.600 μη επανδρωμένα αεροσκάφη τα πρώτα δύο χρόνια της σύγκρουσης. Το ίδιο μη επανδρωμένο αεροσκάφος εμφανίστηκε επίσης στην επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ στις 13 Απριλίου.
Πολύ πέρα από την Ουκρανία και το Ισραήλ, ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν παρατηρηθεί σε τουλάχιστον δύο άλλες ηπείρους, αποδεικνύοντας την ακτίνα των ιρανικών όπλων που διαμορφώνουν τις διεθνείς συγκρούσεις. Στη Βενεζουέλα, αναφορές από το 2012 αποκαλύπτουν ότι η Τεχεράνη βοηθά το Καράκας με την τοπική παραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Προχωρώντας γρήγορα στο σήμερα, οι ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας χρησιμοποιούν το ιρανικό Mohajer-2, που ονομάστηκε ANSU-100, καθώς και το νεότερο ANSU-200, το οποίο μοιάζει πολύ με το ιρανικό Shahed-171. Στην Αιθιοπία, τα ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον πόλεμο στη βόρεια περιοχή Tigray, με τον αιθιοπικό στρατό να αναπτύσσει UAV Mohajer-6. Ομοίως, στον εμφύλιο πόλεμο του Σουδάν, τα ιρανικά UAV Mohajer-6 βοήθησαν τις σουδανικές ένοπλες δυνάμεις να εμποδίσουν την προέλαση της αντίπαλης Δύναμης Ταχείας Υποστήριξης και να ανακτήσουν εδάφη. Η Τεχεράνη μπορεί ακόμη και να είναι η πηγή πίσω από τον ξαφνικό εναγκαλισμό της Πιονγκγιάνγκ με την αεροπορική δύναμη.
Δεν θα πρέπει λοιπόν να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη συμπεριλήφθηκαν σε μια πρόσφατα αναφερθείσα συμφωνία εξοπλισμών ύψους 500 εκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ του Ιράν και της Αρμενίας. Ενώ το Ερεβάν και η Τεχεράνη διέψευσαν επίσημα τη συμφωνία, η απόρριψη του Ιράν πιθανόν να οφείλεται σε τοπικές εκτιμήσεις, δηλαδή σε προσπάθειες διπλωματικού σχοινιού στο Μπακού.
Αυτόν τον Ιούλιο, ένας Ιρανός κοινοβουλευτικός διαφήμισε τη δραστική αύξηση των στρατιωτικών εξαγωγών τα τελευταία τρία χρόνια, σημειώνοντας ότι η παραγωγή αυξήθηκε δυόμισι φορές, ενώ οι εξαγωγές εκτοξεύτηκαν την ίδια περίοδο. Το προσκείμενο στο IRGC Tasnim News υπογράμμισε ότι η Τεχεράνη στοχεύει να πάρει τη θέση της Τουρκίας στην παγκόσμια αγορά UAV μέχρι το 2028, επιδιώκοντας να κατακτήσει τουλάχιστον το ένα τέταρτο του μεριδίου αυτής της αγοράς, που αντιστοιχεί σε περίπου 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Πέρα από την προμήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών, η Τεχεράνη έχει επίσης διευκολύνει την ανάπτυξη ικανοτήτων για κράτη που ενδιαφέρονται να παράγουν UAV ιρανικής σχεδίασης. Το Ιράν εγκαινίασε ένα εργοστάσιο παραγωγής μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο Τατζικιστάν το 2022 για το UAV Ababil-2. Ενώ η κατάσταση αυτής της εγκατάστασης παραμένει ασαφής, η Ρωσία έσπευσε να προχωρήσει στην Ειδική Οικονομική Ζώνη Alabuga για να θέσει σε λειτουργία το Geran-2.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο το Ιράν μπορεί να επιδιώξει να δημιουργήσει ενδιαφέρον για τα όπλα του είναι μέσω μιας αυξημένης παρουσίας σε αμυντικές εκθέσεις. Το 2024, η Ισλαμική Δημοκρατία επιδείκνυε τα στρατιωτικά της συστήματα σε περίπτερα σε αμυντικές εκθέσεις στη Μαλαισία, το Κατάρ και το Ιράκ και έστειλε αντιπροσωπεία να συμμετάσχει σε έκθεση που φιλοξένησε η Σαουδική Αραβία. Η Μόσχα και το Βελιγράδι είχαν επίσης περίπτερα με ιρανικούς αμυντικούς κατασκευαστές σε εκθέσεις το προηγούμενο έτος.
Με εξαίρεση τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις, η Ισλαμική Δημοκρατία δεν αντιμετωπίζει σήμερα κανέναν διεθνή περιορισμό για τη συμμετοχή της στο παγκόσμιο εμπόριο όπλων. Αυτό προέκυψε από τα εμπάργκο όπλων και τις απαγορεύσεις δοκιμών και μεταφοράς πυραύλων που έληξαν τον Οκτώβριο του 2020 και τον Οκτώβριο του 2023, αντίστοιχα, όπως ορίζει η απόφαση 2231 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η οποία κωδικοποίησε την πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν. Ενώ η ύπαρξη αυτών των απαγορεύσεων δεν εμπόδισε το Ιράν να συμμετάσχει σε περιφερειακές εκθέσεις όπλων, όπως στο παρελθόν στο Ιράκ, ούτε εμπόδισε τις δοκιμές πυραύλων ή τις μεταφορές όπλων, δημιούργησε μια διεθνή βάση για πολυμερή δράση κατά της Τεχεράνης και διεύρυνε τον συνασπισμό για την επιβολή κυρώσεων. Όταν βρέθηκε αντιμέτωπο με τον τερματισμό των κυρώσεων αυτών, το Ιράν αύξησε τις δραστηριότητες αυτές, θεωρώντας ότι δεν έχουν κόστος.
Η αυξανόμενη παγκόσμια εμβέλεια των ιρανικών όπλων καθιστά αναγκαία την αποκατάσταση μιας διεθνούς βάσης για την αποτροπή και την τιμωρία των μελλοντικών πωλήσεων. Αλλά ένα νέο ψήφισμα στο ΣΑΗΕ κατά των εξαγωγών όπλων του Ιράν είναι απίθανο όταν ένα μόνιμο μέλος του ΣΑΗΕ επωφελείται από ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μπορεί σύντομα να λάβει και ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Πριν λήξει τον Οκτώβριο του 2025 ένας μηχανισμός του 2231 που αντιστρέφει το βέτο του ΣΑΗΕ, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να συνεργαστεί με τους διατλαντικούς εταίρους της για να αποκαταστήσει τις μόνιμες απαγορεύσεις μεταφοράς όπλων και δοκιμών πυραύλων, που αποκαλούνται ευρέως “snapback”.
Από αυτή τη βάση, η Ουάσινγκτον μπορεί να προχωρήσει σε επιθετικές κυρώσεις κατά των ιρανικών κυκλωμάτων προμηθειών και των παράνομων δικτύων που διακινούν χρήματα και εξαρτήματα για την Ισλαμική Δημοκρατία. Η Ουάσινγκτον θα πρέπει επίσης να αφιερώσει περισσότερους πόρους για να διασφαλίσει ότι η Τεχεράνη θα στερηθεί τα οφέλη, ιδίως αν αυτά είναι χρηματικά, από το ολοένα και πιο παγκόσμιο εμπόριο όπλων.
Η δημιουργικότητα πρέπει επίσης να αγκαλιαστεί. Αυτό σημαίνει περισσότερες πολυμερείς προσπάθειες για την απαγόρευση ή την αναχαίτιση των μεταφορών όπλων, όπου αυτό είναι δυνατόν, καθώς και μεγαλύτερη ανάδειξη του ζητήματος των ιρανικών μεταφορών όπλων στις διμερείς σχέσεις με χώρες που φιλοξενούν εκθέσεις όπλων με ιρανικά όπλα ή με όσους επιδιώκουν να τα αγοράσουν.
Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ανακόψουν την πλευρά της προσφοράς της εξίσωσης μέσω πράξεων σαμποτάζ κατά ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή άλλων εγκαταστάσεων παραγωγής και αποθήκευσης όπλων, όπως φέρεται να έκανε το Ισραήλ το 2022.
Εάν επιδιωχθεί μεμονωμένα, καμία από αυτές τις ιδέες δεν είναι πιθανό να βάλει το πρόβλημα της διάδοσης των ιρανικών όπλων πίσω στο κουτί. Ωστόσο, αν ληφθούν υπόψη όλες μαζί, μπορούν να μειώσουν τις προσπάθειες της Ισλαμικής Δημοκρατίας να ανέλθει στο καθεστώς του διεθνούς πωλητή όπλων.
Ο Behnam Ben Taleblu είναι ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (FDD) στην Ουάσιγκτον.
Πηγή: nationalinterest.org