Το 2005 το διαστημικό σκάφος Cassini που επισκέφθηκε τον Κρόνο πέρασε μέσα από κάτι που οι μηχανικοί δεν περίμεναν – μια λεπτή ομίχλη νερού, που ψεκάζεται στο διάστημα με ταχύτητα 1.290 χιλιομέτρων την ώρα μέσα από ρωγμές στην επιφάνεια του μικροσκοπικού, παγωμένου φεγγαριού του Κρόνου, του Εγκέλαδου.
Το Cassini δεν είχε σχεδιαστεί για να δειγματίσει το νερό, αλλά η ανακάλυψη ενέπνευσε τους επιστήμονες να αναπτύξουν νέες αποστολές στα παγωμένα φεγγάρια του εξωτερικού ηλιακού συστήματος. Τουλάχιστον έξι από αυτούς τους κόσμους -δύο σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο, τρεις σε τροχιά γύρω από τον Δία και ένας από τον Ποσειδώνα- μπορεί να φιλοξενούν υδάτινους ωκεανούς, ανάμεσα σε έναν θερμό πλανητικό πυρήνα από κάτω και σε μια παγωμένη κρούστα από πάνω.
Στη Γη, το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή “όπως την ξέρουμε”. Εκτός από τους αμμόλοφους του Άρη, όπου ψάχνουμε εδώ και μισό αιώνα, οι αστροβιολόγοι θεωρούν τώρα τα παγωμένα φεγγάρια των εξωτερικών πλανητών μερικά από τα καλύτερα μέρη για να αναζητήσουμε ζωή στο ηλιακό μας σύστημα.
Το Jupiter Icy Moons Explorer του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, με το ψευδώνυμο JUICE, ήταν προγραμματισμένο να εκτοξευθεί τον Απρίλιο προς τον αέρινο γίγαντα και τα φεγγάρια του Ευρώπη, Καλλιστώ και Γανυμήδη. Το JUICE και η αποστολή Europa Clipper της NASA στον Δία και την Ευρώπη, που πρόκειται να εκτοξευθεί το 2024, θα αλλάξουν την κατανόησή μας για το εξωτερικό ηλιακό σύστημα. Τα παγωμένα φεγγάρια μπορεί να ξαναγράψουν την κοσμική μας προοπτική, όπως ακριβώς έκαναν όταν οι αστρονόμοι τα ανακάλυψαν τον 17ο αιώνα.
“Το εξωτερικό ηλιακό σύστημα είναι πιθανότατα γεμάτο με φεγγάρια που θα μπορούσαν να έχουν ωκεανούς με υγρό νερό και ένα υποσύνολο θα μπορούσε να έχει γεωθερμικές και αλληλεπιδράσεις νερού-πετρώματος στον πυθμένα”, λέει ο Chris German, ωκεανογράφος στο Ωκεανογραφικό Ίδρυμα Woods Hole, ο οποίος είναι συν-επικεφαλής μιας πρωτοβουλίας που χρηματοδοτείται από τη NASA και ονομάζεται Network for Ocean Worlds (NOW). Γιατί έχουν σημασία αυτά τα χαρακτηριστικά; “Οπουδήποτε έχει τέτοια στον πλανήτη μας αποικίζεται από μικροβιακή ζωή”, λέει ο German.
Η ζωή θα μπορούσε να ανθίσει σε μισοπαγωμένη λάσπη στην Ευρώπη και τον Εγκέλαδο, μέσα στον υπόγειο ωκεανό αλμυρού νερού του Γανυμήδη, κάτω από τους ποταμούς μεθανίου και αιθανίου του Τιτάνα, και ίσως σε άλμες στους βαθύτερους κρατήρες των νάνων πλανητών Δήμητρα και Πλούτωνας. Τα παγωμένα κελύφη των ωκεάνιων κόσμων μπορεί ακόμη και να περιέχουν πόρους γεμάτους με υγρό νερό -και ίσως με μικρόβια, λέει ο Mike Malaska, αστροβιολόγος στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA.
Περίπου δυόμισι χιλιόμετρα μέσα στο στρώμα πάγου της Γροιλανδίας, οι συνθήκες πίεσης μιμούνται την κορυφή του στρώματος πάγου σε φεγγάρια όπως η Ευρώπη, και οι συγκεντρώσεις μικροβίων εκεί είναι συγκρίσιμες με εκείνες σε μια κουταλιά γιαούρτι. Οι χημικές αλληλεπιδράσεις ή η γεωλογική δραστηριότητα θα μπορούσαν να παρέχουν ενέργεια για αυτές τις μορφές ζωής, όπως οι ηφαιστειακές οπές σε βαθιά θαλάσσια ύδατα, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Γερμανός, παρέχουν ενέργεια για τα ακραιόφιλα στη Γη. “Διαλέξτε το σενάριο για την προέλευση της ζωής στη Γη, και θα μπορούσε να έχει συμβεί στην Ευρώπη”, λέει ο Steve Vance, αστροβιολόγος στο JPL. Οι ερευνητές θα μπορούσαν εύκολα να βρουν οργανισμούς χρησιμοποιώντας τεχνικές για τη μελέτη της ακραίας ζωής στον δικό μας πλανήτη.
Το NOW διευθύνεται από επιστήμονες του Woods Hole, του Southwest Research Institute, του Desert Research Institute και του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Θα φιλοξενήσει το πρώτο κοινό της καταφύγιο τον Αύγουστο, με στόχο να φέρει κοντά αστροβιολόγους και ωκεανογράφους στην αναζήτηση βιολογικών όντων. Η συν-επικεφαλής Alison Murray, μικροβιακή οικολόγος στο Desert Research Institute, εξέτασε για πρώτη φορά το ενδεχόμενο ζωής σε εξωγήινα φεγγάρια, ενώ μελετούσε μια παγωμένη υπεραλκαλική λίμνη της Ανταρκτικής που ονομάζεται λίμνη Vida. Λέει ότι η εμπειρία στα υδάτινα περιβάλλοντα της Γης είναι απαραίτητη για την κατανόηση εκείνων σε όλο το ηλιακό σύστημα. “Στην πραγματικότητα θα πάμε σε μέρη όπου πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρχει ζωή σήμερα”, λέει ο Murray. “Μήπως η ζωή εξελίχθηκε εκεί; Μήπως η ζωή πήγε εκεί;” Για να το μάθουμε, πρέπει απλώς να κάνουμε μια βαθύτερη βουτιά.
Το διαστημικό σκάφος Galileo ανακάλυψε ότι η Ευρώπη μπορεί να εκπέμπει λεπτές φλέβες νερού 160 χιλιόμετρα μακριά στο διάστημα. Διαπίστωσε επίσης ότι τα μαγνητικά πεδία του Δία προκαλούσαν ρεύμα, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη αλμυρού υγρού νερού στο εσωτερικό της σφαίρας. Η Ευρώπη είναι το πιο ομαλό αντικείμενο του ηλιακού συστήματος, γεγονός που υποδηλώνει ότι η επιφάνειά της ανακατασκευάζεται από εσωτερικές διεργασίες συχνότερα από ό,τι οι περισσότεροι άλλοι κόσμοι εκτός από τη Γη.
Το μεγαλύτερο φεγγάρι στο ηλιακό μας σύστημα μπορεί να περιέχει διάφορα στρώματα βράχων, νερού και εξωτικών πάγων υψηλής πίεσης. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ πετρωμάτων και νερού είναι θεμελιώδεις για τη μικροβιακή ποικιλομορφία στη Γη. Ο Γανυμήδης είναι το μόνο γνωστό φεγγάρι με δικό του μαγνητικό πεδίο, το οποίο προκαλεί σέλας παρόμοια με αυτά της Γης. Το σέλας ταλαντεύεται όταν το μαγνητικό πεδίο του Δία αυξομειώνεται, μερική απόδειξη για έναν μεγάλο ωκεανό αλμυρού νερού.
Η Καλλιστώ είναι το λιγότερο πυκνό από τα φεγγάρια του Δία. Έχει την τύχη να βρίσκεται σε τροχιά σε απόσταση 1,8 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη, πέρα από τις ζώνες έντονης ακτινοβολίας του Δία. Επειδή το βαρυτικό πεδίο του Δία είναι ασθενέστερο σε αυτή την απόσταση, η Καλλιστώ υφίσταται επίσης λιγότερες παλιρροϊκές τριβές από τα φεγγάρια-συνοδοιπόρους της. Η έντονα θρυμματισμένη επιφάνεια του φεγγαριού υποδηλώνει ότι δεν ήταν γεωλογικά ενεργό από τον σχηματισμό του, οπότε μπορεί να διατηρεί ένα αρχείο του αρχέγονου ηλιακού συστήματος.
Φεγγάρια του Κρόνου
Ο μικροσκοπικός Εγκέλαδος είναι το πιο ανακλαστικό αντικείμενο στο ηλιακό σύστημα. Πίδακες ομίχλης που προέρχονται από το εξωτερικό κέλυφος παγώνουν και πέφτουν πίσω στην επιφάνεια, διατηρώντας την λευκή σαν χιόνι. Είναι λείος όπως η Ευρώπη, μια ακόμη απόδειξη ότι είναι γεωλογικά ενεργός σήμερα. Επειδή η ομίχλη παράγει τη δεύτερη απώτερη ζώνη του Κρόνου -τον δακτύλιο Ε-, η δειγματοληψία της ζώνης αυτής είναι ένας τρόπος για τη δειγματοληψία του υποτιθέμενου ωκεανού του Εγκέλαδου και την αναζήτηση οργανικών μορίων, αμινοξέων ή άλλων συστατικών για τη ζωή.
Με πληροφορίες από scientificamerican.com
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
