Η έκρηξη του χρέους, η αφθονία του χρήματος που προσφέρουν οι κεντρικές τράπεζες, η απειλή μαζικών λουκέτων, η στροφή στην πράσινη ανάπτυξη, η περαιτέρω ενίσχυση της Κίνας και η ορμητική επιστροφή του κράτους.
Οι οικονομολόγοι, τους οποίους επικαλείται το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, υπολογίζουν ότι το παγκόσμιο χρέος – δημόσιο και ιδιωτικό – φτάνει στη δύση του 2020 και την αυγή του 2021 στα 277 τρισ. δολάρια. Ένα ποσό, δηλαδή, το οποίο αντιστοιχεί στο 365% του παγκόσμιου ΑΕΠ – και φυσικά, δεν πρόκειται να αποπληρωθεί ποτέ, σε όσες… δόσεις και αν μπει!
Δεν χωράει αμφιβολία πως το ιλιγγιώδες αυτό ποσό δεν δημιουργήθηκε φέτος και σωρεύεται εδώ και αρκετές δεκαετίες, σε μια διαδικασία που επιταχύνθηκε μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-’09. Ωστόσο, η νέα κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού και η ανάγκη των κυβερνήσεων να στηρίξουν την πραγματική οικονομία, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Από το τρίτο τρίμηνο του 2019 μέχρι σήμερα, στην «χοάνη» του χρέους ρίχθηκαν άλλα 20 τρισ.
Οι υπολογισμοί του Bloomberg, επίσης, αναφέρουν ότι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις έχουν οδηγήσει σε ένα σωρευτικό έλλειμμα στους προϋπολογισμούς της τάξης των 11 τρισ. δολαρίων – κάτι το οποίο επίσης θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να μηδενιστεί και να μετατραπεί ξανά σε πλεόνασμα.
Η ανάλυση που κάνει το πρακτορείο, όμως, δεν μένει στο χρέος. Αναδεικνύει μερικά ακόμη σημαντικά στοιχεία που σφράγισαν τη φετινή χρονιά όσον αφορά την οικονομία – διαπιστώνοντας ότι «την άλλαξαν για πάντα».
Άφθονο και φθηνό χρήμα
Οι κεντρικές τράπεζες (Fed, ΕΚΤ, BoE, BoJ κ.λπ) αναγκάστηκαν να τυπώσουν άφθονο χρήμα και να οδηγήσουν τα επιτόκια σε μηδενικό ή ακόμη και σε αρνητικό πεδίο, προκειμένου να στηριχθεί η αγορά – κράτη και επιχειρήσεις. Αυτό, όμως, με τη σειρά του, έχει πυροδοτήσει μια φρενίτιδα κερδοσκοπίας (που αποτυπώνεται και στη διαρκή άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών), ενώ «καταδικάζει» τα επιτόκια να μείνουν καθηλωμένα σε πολύ χαμηλά επίπεδα για αρκετά χρόνια.
Επιχειρήσεις-ζόμπι
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) υπολογίζει πως οι επιχειρήσεις που δεν ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό κλάδο δανείστηκαν σε αυτό το διάστημα 3,36 τρισ. δολάρια. Καθώς όμως, όπως τονίζει, πολλές από αυτές θα αποδειχθεί ότι τελικώς δεν είναι σε θέση να επιβιώσουν (παρά τα σχεδόν 2 τρισ. που έχουν απορροφήσει), ουσιαστικά κυοφορείται ένα «κύμα» λουκέτων, που θα ξεσπάσει μόλις σταματήσουν να θρέφονται, ως «ζόμπι», από τους κρατικούς προϋπολογισμούς – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ισολογισμούς κυβερνήσεων και τραπεζών.
Έκρηξη ανισοτήτων
Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί πως η πανδημία οδηγεί σε μία νέα γενιά φτώχειας, με πάνω από 700 εκατ. ανθρώπους να είναι αναγκασμένοι να ζουν με λιγότερα από 1,90 δολάρια την ημέρα. Tο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, από την πλευρά του, κάνει λόγο για τον κίνδυνο οι αναπτυσσόμενες χώρες να πάνε πίσω μία δεκαετία. Ως αποτέλεσμα, η απόσταση που ούτως ή άλλως τις χωρίζει από τις ανεπτυγμένες να μεγαλώσει περαιτέρω. Φυσικά, οι ανισότητες θα ενταθούν και στο εσωτερικό των χωρών, όπως συμβαίνει συνήθως, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί εύφορο έδαφος για νέες κοινωνικές εκρήξεις. Οι διακρίσεις στη βάση της τάξης, του φύλου και του χρώματος θα διευρυνθούν επίσης.
Ρομπότ και τηλεργασία
Η αναγκαιότητα της τήρησης κοινωνικών αποστάσεων την εποχή της Covid-19 δημιουργεί νέες συνθήκες στον κόσμο της παραγωγής και της εργασίας, οι οποίες ήρθαν για να μείνουν. Για του λόγου το αληθές, πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα δύο τρίτα του αμερικανικού ΑΕΠ τον Μάιο προήλθαν από τηλεργασία, κάτι που ασφαλώς θα εκμεταλλευτούν οι επιχειρήσεις και μετά το τέλος της κρίσης. Οι έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι η στροφή στον αυτοματισμό επιταχύνεται ιστορικά στη διάρκεια κρίσεων – έτσι, η τάση της αντικατάστασης ανθρώπων από ρομπότ θα ενισχυθεί σημαντικά.
Ο τουρισμός στην εντατική
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση των τουριστικών αφίξεων παγκοσμίως μέχρι τον Οκτώβριο είχε φτάσει στο 72%, δημιουργώντας συνθήκες ασφυξίας στον κλάδο και όσους έχουν άμεση σχέση μαζί του, όπως οι μεταφορές. Το ίδιο συμβαίνει με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και τον ιατρικό τουρισμό, ενώ όλα δείχνουν ότι η αποκατάσταση των «πληγών» θα πάρει πολύ χρόνο, ενώ κάποια πράγματα ενδέχεται να μην επιστρέψουν ποτέ στην πρότερη κατάσταση.
Η εποχή της «πράσινης οικονομίας»
Η συζήτηση που έγινε στην Ευρώπη για το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ και οι αποφάσεις που ελήφθησαν αποτυπώνουν μια παγκόσμια τάση: Κράτη, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις θα επιδιώξουν να αξιοποιήσουν την κρίση και το «Σχέδιο Μάρσαλ» που διατίθεται για το ξεπέρασμά της, προκειμένου να επιταχύνουν το πέρασμα σε ένα νέο μοντέλο παραγωγής, που εκτιμούν πως είναι πιο βιώσιμο και κερδοφόρο.
«Ρεκτιφιέ» στην παγκοσμιοποίηση
Οι ανταγωνισμοί και συγκρούσεις που καταγράφηκαν την περίοδο της πανδημίας μπορεί να μην είχαν την αιτία τους σε αυτήν, είναι βέβαιο όμως ότι το ξέσπασμά της έδωσε την ευκαιρία να αποτυπωθούν πιο έντονα και γλαφυρά. Το νέο τοπίο στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί, όμως είναι βέβαιο ότι θα διαφέρει αρκετά από το παλιό – ειδικά καθώς η κρίση και η διαχείρισή της επιτάχυναν, όπως όλα δείχνουν, την άνοδο της επιρροής και της ισχύος της Κίνας.
Κράτος-Λεβιάθαν
Η παρέμβαση των κρατών ήταν ζωτικής σημασίας για να μείνει ο καπιταλισμός ζωντανός και σε αυτή την κρίση. Σε όλα τα επίπεδα, η κρατική παρέμβαση και τα κονδύλια που διατέθηκαν έκαναν τους «εραστές» της ελεύθερης αγοράς και του γνωστού δόγματος του «laissez-faire» να μην αισθάνονται τόσο καλά και να το ξανασκεφτούν. Η πραγματικότητα αυτή δε προφανώς έχει επιδράσει βαθύτατα και στις κοινωνικές συνειδήσεις και στον επιχειρηματικό κόσμο, δημιουργώντας νέα δεδομένα.
Πηγή: Το Βήμα
