Η Πολωνία και η Ουκρανία έχουν βυθιστεί σε μια ολοκληρωμένη πολιτική κρίση χωρίς ορατό τέλος

Και τα δύο μέρη βρίσκονται σε ένα δίλημμα, σύμφωνα με το οποίο το καθένα πιστεύει ότι έχει περισσότερα να κερδίσει σε επίπεδο εθνικών και πολιτικών συμφερόντων από την κλιμάκωση των εντάσεων παρά από το να είναι το πρώτο που θα τις αποκλιμακώσει. Ένας αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος βρίσκεται έτσι σε διαδικασία διαμόρφωσης, ο οποίος κινδυνεύει να οδηγήσει σε τόσο δραστική επιδείνωση των δεσμών τους, ώστε η σημερινή θλιβερή κατάστασή τους να μπορεί σύντομα να αντιμετωπιστεί με αγάπη.

Γράφει ο Andrew Korybko

Η αποκάλυψη του Πολωνού πρωθυπουργού Mateusz Morawiecki στα τοπικά μέσα ενημέρωσης την Τετάρτη ότι η χώρα του σταμάτησε να προμηθεύει όπλα στην Ουκρανία για να εξοπλιστεί η ίδια, έδειξε πόσο πολύ έχουν βυθιστεί οι διμερείς σχέσεις την τελευταία εβδομάδα. Η Βαρσοβία επέκτεινε μονομερώς τους περιορισμούς στις εισαγωγές γεωργικών προϊόντων του ανατολικού γείτονά της μετά τη λήξη της συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 15 Σεπτεμβρίου, προκειμένου να προστατεύσει τους αγρότες της, γεγονός που ώθησε το Κίεβο να διαμαρτυρηθεί στον ΠΟΕ γι’ αυτό τη Δευτέρα.

Αργότερα την ίδια ημέρα, ο εκπρόσωπος της πολωνικής κυβέρνησης Πιοτρ Μίλερ πρότεινε ότι η Βαρσοβία θα μπορούσε να αφήσει τη βοήθειά της προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες να λήξει την επόμενη άνοιξη αντί να την παρατείνει, υπονοώντας έτσι την προθυμία να επεκτείνουν την εμπορική τους διαμάχη και σε άλλες διαστάσεις. Αν συμβεί αυτό, τότε οι πάνω από ενάμισι εκατομμύριο Ουκρανοί που διαμένουν προσωρινά στην Πολωνία θα πρέπει είτε να επιστρέψουν στην πατρίδα τους είτε να πάνε αλλού, στη Γερμανία για παράδειγμα. Όλα στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε χιονοστιβάδα και την Τρίτη εξελίχθηκαν σε μια ολοκληρωμένη πολιτική κρίση.

Ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Szymon Szynkowski vel Sek προειδοποίησε δυσοίωνα ότι:

“Οι ενέργειες της Ουκρανίας δεν μας κάνουν καμία εντύπωση… αλλά κάνουν κάποια εντύπωση στην πολωνική κοινή γνώμη. Αυτό φαίνεται στις δημοσκοπήσεις, στο επίπεδο της δημόσιας υποστήριξης για τη συνέχιση της υποστήριξης προς την Ουκρανία. Και αυτό βλάπτει την ίδια την Ουκρανία. Θα θέλαμε να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία, αλλά, για να είναι αυτό δυνατό, πρέπει να έχουμε την υποστήριξη των Πολωνών σε αυτό το θέμα. Εάν δεν την έχουμε, θα είναι δύσκολο για εμάς να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία με τον ίδιο τρόπο που το κάναμε μέχρι τώρα”.

Στη συνέχεια, ο Ζελένσκι εκμεταλλεύτηκε τον παγκόσμιο άμβωνα του στη ΓΣ του ΟΗΕ για να κινδυνολογήσει για τα εξής:

“Εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα των τροφίμων. Και ελπίζω ότι πολλοί από εσάς θα συμμετάσχουν μαζί μας σε αυτές τις προσπάθειες. Ξεκινήσαμε έναν προσωρινό θαλάσσιο διάδρομο εξαγωγών από τα λιμάνια μας. Και εργαζόμαστε σκληρά για να διατηρήσουμε τις χερσαίες οδούς για τις εξαγωγές σιτηρών. Και είναι ανησυχητικό να βλέπουμε πώς κάποιοι στην Ευρώπη, κάποιοι φίλοι μας στην Ευρώπη, παίζουν την αλληλεγγύη σε ένα πολιτικό θέατρο – κάνοντας θρίλερ από τα σιτηρά. Μπορεί να φαίνεται ότι παίζουν τον δικό τους ρόλο, αλλά στην πραγματικότητα βοηθούν να στηθεί η σκηνή σε έναν ηθοποιό της Μόσχας”.

Η απάντηση του Πολωνού προέδρου Andrzej Duda που μοιράστηκε με τους δημοσιογράφους έδειξε πόσο προσβεβλημένος ήταν:

“Η Ουκρανία συμπεριφέρεται σαν ένας πνιγμένος που γαντζώνεται σε ό,τι μπορεί… αλλά έχουμε το δικαίωμα να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας από το κακό που μας κάνουν. Ένας πνιγμένος είναι εξαιρετικά επικίνδυνος, μπορεί να σε τραβήξει στα βαθιά… απλά να πνίξει τον διασώστη. Πρέπει να δράσουμε για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τη ζημιά που μας κάνουν, γιατί αν ο πνιγμένος… μας πνίξει, δεν θα πάρει βοήθεια. Πρέπει λοιπόν να φροντίσουμε τα συμφέροντά μας και θα το κάνουμε αποτελεσματικά και αποφασιστικά”.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολωνία κάλεσε επειγόντως τον Ουκρανό πρέσβη την Τετάρτη, μετά την οποία ο Morawiecki αποκάλυψε αργότερα την ίδια ημέρα ότι η Πολωνία δεν στέλνει πλέον όπλα στο Κίεβο. Πριν η Ουκρανία διαμαρτυρηθεί στον ΠΟΕ για την Πολωνία, γεγονός που έθεσε σε κίνηση αυτή την ταχεία αλληλουχία γεγονότων, οι εντάσεις έβραζαν ήδη εδώ και αρκετό καιρό ως αποτέλεσμα της αποτυχημένης αντεπίθεσης που τους αποθάρρυνε από την αμοιβαία αυταπάτη της φαινομενικά αναπόφευκτης νίκης επί της Ρωσίας.

Αυτά τα γειτονικά έθνη άρχισαν τότε φυσιολογικά να έρχονται σε ρήξη μεταξύ τους, καθώς όλο το φάσμα των προϋπαρχουσών διαφορών τους επιδεινώθηκε και γρήγορα αναδιαμόρφωσε τις διμερείς σχέσεις. Η εμπορική τους διαμάχη ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου, αλλά έδειξε ότι κάθε πλευρά είχε αρχίσει να θέτει σε προτεραιότητα τα αντιφατικά εθνικά της συμφέροντα εις βάρος των κοινών πολιτικών συμφερόντων. Αυτό σηματοδότησε στις κοινωνίες τους ότι ήταν πλέον και πάλι αποδεκτό να στοχοποιούν την άλλη με εθνικιστικό μένος αντί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στη Ρωσία.

Όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί, ωστόσο, αν η Ουκρανία έδειχνε λίγη ευγνωμοσύνη προς την Πολωνία για όλα όσα έκανε η Βαρσοβία γι’ αυτήν τους τελευταίους 19 μήνες και δεν παραπονιόταν στον ΠΟΕ για το θέμα των σιτηρών. Ακόμη χειρότερο ήταν το γεγονός ότι ο Ζελένσκι έσπασε το ταμπού να κατηγορήσει από όλους τους ανθρώπους τον Πολωνό ομόλογό του, ο οποίος ηγείται ενός από τα πιο ρωσοφοβικά κράτη στην ιστορία του κόσμου, ότι δήθεν εκτελεί γεωπολιτικές εντολές της Ρωσίας. Πέρασε μια κόκκινη γραμμή και πλέον δεν υπάρχει επιστροφή στην μέχρι πρότινος επίπλαστη αμοιβαία εμπιστοσύνη τους.

Οι πολωνο-ουκρανικές σχέσεις αναμένεται να βυθιστούν ακόμη περισσότερο τις επόμενες εβδομάδες, καθώς η πρώτη πλησιάζει στις επόμενες εκλογές της 15ης Οκτωβρίου, τις οποίες το κυβερνών κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη” (PiS) ελπίζει να κερδίσει κάνοντας τα πάντα θέμα εθνικής ασφάλειας. Αυτό εξηγεί γιατί διέκοψαν τις αποστολές όπλων στην Ουκρανία ως απάντηση στο γελοίο υπονοούμενο του Ζελένσκι ότι η Πολωνία είναι ρωσική μαριονέτα, και είναι πιθανό να ακολουθήσουν σύντομα κι άλλες τέτοιες ουσιαστικές κινήσεις για να υπενθυμίσουν στην Ουκρανία ότι είναι υποχρεωμένη στην Πολωνία για την επιβίωσή της.

Έχοντας αυτούς τους υπολογισμούς κατά νου, μπορεί να προβλεφθεί με σιγουριά ότι οι πολωνο-ουκρανικές σχέσεις θα συνεχίσουν πιθανότατα να βυθίζονται το νωρίτερο μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, μετά από τα οποία ενδέχεται να ανακάμψουν, εάν η τελευταία εκστρατεία της αντιπολίτευσης της “Πλατφόρμας των Πολιτών” (PO) στα μέσα ενημέρωσης καταφέρει να στρέψει αρκετούς ψηφοφόρους της υπαίθρου εναντίον του PiS. Θα είναι μια δύσκολη μάχη γι’ αυτούς, και το PiS θα μπορούσε ενδεχομένως να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με το αντικαθεστωτικό κόμμα Συνομοσπονδία, αν δεν ηττηθεί πλήρως, οπότε η επιστροφή του PO στην εξουσία δεν είναι εγγυημένη.

Δεδομένου αυτού, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα οι πολωνο-ουκρανικοί δεσμοί να πέσουν ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, ιδίως εάν το PiS αναγκαστεί να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με τη Συνομοσπονδία. Η πρώτη έχει αρχίσει να δυσανασχετεί με τον Ζελένσκι τους τελευταίους μήνες, ενώ η τελευταία ήταν σταθερά εναντίον του ηγετικού ρόλου της Πολωνίας στην διεξαγωγή του πολέμου του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας μέσω αντιπροσώπων μέσω της Ουκρανίας, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν καταστροφικό συνδυασμό για το Κίεβο. Σε μια τέτοια κατάσταση, όλα θα μπορούσαν να γίνουν πολύ χειρότερα, και μάλιστα με ακόμη ταχύτερο ρυθμό.

Ελλείψει της νίκης του PO στις κάλπες τον επόμενο μήνα, η μόνη άλλη μεταβλητή που θα μπορούσε ρεαλιστικά να αντισταθμίσει αυτό το σενάριο είναι αν το Κίεβο υπαναχωρήσει από την απειλούμενη μήνυσή του στον ΠΟΕ και ο Ζελένσκι επιτέλους δείξει δημόσια ειλικρινή ευγνωμοσύνη για όλα όσα έχει κάνει η Πολωνία για την Ουκρανία. Ωστόσο, κανείς δεν θα πρέπει να ελπίζει σε κάτι τέτοιο, καθώς αναμένεται να διεκδικήσει την επανεκλογή του την επόμενη άνοιξη και μπορεί να ανησυχεί ότι αν κάνει πίσω στη νέα διεκδικητική πολιτική του έναντι της Πολωνίας θα μπορούσε να χάσει την ψήφο των εθνικιστών.

Και τα δύο κόμματα βρίσκονται επομένως σε ένα δίλημμα, σύμφωνα με το οποίο το καθένα πιστεύει ότι έχει να κερδίσει περισσότερα σε επίπεδο εθνικών και πολιτικών συμφερόντων από την κλιμάκωση των εντάσεων παρά από το να είναι το πρώτο που θα τις αποκλιμακώσει. Ένας αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος βρίσκεται έτσι σε διαδικασία διαμόρφωσης, ο οποίος κινδυνεύει να οδηγήσει σε τόσο δραστική επιδείνωση των δεσμών τους, ώστε η σημερινή θλιβερή κατάστασή τους να μπορεί σύντομα να αντιμετωπιστεί με αγάπη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν η Πολωνία κινηθεί να ασκήσει πιο ανοιχτά τη υφέρπουσα ηγεμονία της στη Δυτική Ουκρανία στο εγγύς μέλλον.

Για να είμαστε σαφείς, η προαναφερθείσα αλληλουχία γεγονότων είναι το απολύτως χειρότερο σενάριο και κατά συνέπεια δεν είναι και τόσο πιθανό, αλλά δεν μπορεί επίσης να αποκλειστεί, καθώς λίγοι προέβλεπαν πόσο βαθιά θα βυθιζόταν οι δεσμοί τους μόλις πριν από λίγους μήνες. Είναι αναμφισβήτητο ότι οι πολωνο-ουκρανικές σχέσεις έχουν εισέλθει σε μια περίοδο αβεβαιότητας που μπορεί να διαρκέσει για αρκετό καιρό, οπότε και οι δύο θα ήταν καλό να προετοιμάσουν τις κοινωνίες τους για το ενδεχόμενο συνέχισης των εντάσεων, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν αποτελεσματικότερα σε αυτή την αναδυόμενη γεωστρατηγική πραγματικότητα.

Με πληροφορίες από korybko.substack.com