Το μικρό καλάθι από τη συνάντηση στο Βίλνιους Απόστολος Αποστόλου

Γράφει ο Απόστολος Αποστόλου

Η εικόνα της συνάντησης Μητσοτάκη και Ερντογάν στο Βίλνιους πρόδιδε την κατασκευασμένη ελπίδα με το αόριστο τίποτα. Από τη μια διέκρινες το σοβαροφανές αλλά και μουδιασμένο ύφος του κ. Ερντογάν που έδενε με μια υπολογισμένη αοριστία, σαν εκείνη της επτασφράγιστης σιωπής της Σφιγγός και από την άλλη υπήρχαν τα άχαρα χαμόγελα του κ. Μητσοτάκη που ήθελαν να καλύψουν την αμηχανία του.

Φυσικά οι υποθηκευμένες αξιώσεις δεν πέρασαν από την εικόνα που βλέπαμε, οι νατοϊκές πιέσεις είχαν σιδερώσει τα πρόσωπα των δύο πολιτικών, που φαίνονταν σαν νεκραναστημένα αντικείμενα άχαρα μπροστά σε ένα ντεκόρ που ήθελε να πείσει ότι κάτι θα ξεκινήσει. Περισσότερο διέκρινες μια συμβατή κατάθλιψη που προερχόταν από τις οδηγίες της υποταγής που είχαν λάβει οι δύο πολιτικοί από τους κηδεμόνες τους, παρά ηθελημένες προθέσεις.

Όμως οι δάφνες και οι μονότονοι παιάνες από τα ΜΜΕ Ελλάδας και Τουρκίας έδιναν απερπάτητες ελπίδες για κάτι που θα προκύψει μελλοντικά. Όλο αυτό το θέαμα θύμιζε έναν περιθωριακό λαϊκισμό δύο ηγετών που ήθελαν να κρύψουν τους θολωμένους ορίζοντες της όποιας προσπάθειας στη προοπτική των μακροπροθεσμιακών πρωτοβουλιών.

Εκείνο που σε κάνει να αναρωτιέσαι είναι αν η Ελλάδα θα συζητήσει για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ (όπως δεσμεύτηκε ο έλληνας πρωθυπουργός) ή καιγια κάτι επιπλέον; Ή μήπως επειδή δεν έχει καταφέρει η ελληνική κυβέρνηση να κεφαλοποιήσει την επιθετική στάση της Τουρκίας στους συμμάχους έχει ληφθεί η απόφαση να αγοράσει ειρήνη με εθνικές παραχωρήσεις ;

Η ελληνική πολιτική ρητορική της κυβέρνησης στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, καιρό τώρα βλέπουμε να ψιλοπετάει ρίχνοντας αλλού τις υποχωρήσεις και αλλού τα φτερουγίσματα της υποτέλειας. Από τη μια (η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης) δημιουργεί μια μυστική διπλωματία (συνάντηση Μητσοτάκη Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη) και από την άλλη γίνεται νατοϊκό παρακολούθημα (Ρώσο-Ουκρανικός πόλεμος) για να κερδίσει την προωθητική γνώμη των συμμάχων οι οποίοι τελικά μας   αδειάζουν και μας γεμίζουν με ξύλινες υποσχέσεις στο αόρατο μέλλον.

Στην εξωτερική πολιτική όμως δεν τζογάρες στον αέρα, ούτε επιδίδεσαι σε «σπασμομεσιτικούς» χαιρετισμούς δείχνοντας ότι είσαι υποκλινέστατος δούλος στους προστάτες σου, αλλά βάζεις σε εφαρμογή τις συνταγές της διεκδίκησης των εθ νικών κυριαρχικών δικαιωμάτων όχι με μεσιτείες, αλλά με «ευρετική» στρατηγική και νέα ισοδύναμα συμμαχιών. Πολύ περισσότερο όταν ο αντίπαλος σου έχει υιοθετήσει εκείνο που έλεγε ο Μπετίνο Μουσολίνι: «Η ασφαλέστερη ειρήνη μας θα είναι στη σκιά των σπαθιών μας».

Η εξωτερική πολιτική στην Ελλάδα ψάχνει να βρει τις εφαπτόμενες αλλά τελικά συναντά τους μεγάλους κενούς χώρους. Σε κωφεύοντες συμμάχους δείχνεις πρώτα τα βαρύτιμα συγκριτικά πλεονεκτήματα σου. Στη διεκδίκηση των εθνικών θεμάτων σου δεν υπάρχουν αγαθές μάγισσες που ξορκίζουν τοκακό, αλλά μάγοι με τραπουλόχαρτα που σκηνοθετούν βαρύτητες και υπνωτίζουν τους θεατές. Παλιά συνταγή του Μέττερνιχ. Αλλιώς αν δεν διακρίνεις αυτές τις λεπτομέρειες φτάνεις σε αυτοχειριασμό.

Κάποιες φορές χρειάζεται να πριμοδοτήσεις ακόμη και το ανάποδο γιατί αλλιώς σε περιμένει η αναπόφευκτη ήττα. Υπάρχει όμως ένα ζήτημα με την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής μας, επειδή το όλο παιχνίδι γίνεται στις κορυφές εκεί όπου χρειάζεται να αντιδράς κεραυνοβόλα και όχι με απονευρωμένες φλυαρίες στη προσήλωση των διεθνών δικαίων, εμείς κάνουμε λάθος κινήσεις και κυνηγάμε ό,τι μας ξεπερνάει. Παράλληλα με ένα πείσμα αδιάλυτο οι πολιτικοί παράγοντες που ασκούν την εξωτερική πολιτική επιδίδονται προς το εγχώριο ακροατήριο σε ένα ράλι από εντυπωσιοθηρίες, από ασάφειες, από βερμπαλισμούς και από ειδωλοποιητικές ευχές για να δείξουν πόσο ικανοί είναι.

Ας μάθουμε λοιπόν πως ό,τι διεκδικούμε με τόλμη γεννιέται αδιάκοπα και μια λύση, αλλιώς θα διυλίζουμε ψήγματα μεμψιμοιρίας.

Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας