«Είμαστε παιδιά της εποχής μας», έλεγε ο Χέγκελ. Κουβαλάμε μαζί μας από την εποχή που ζούμε όλες τις σημασίες, τις διαψεύσεις, τις προσκολλήσεις αλλά και τις προκλήσεις, τις δαιμονολογίες και τις ερμηνείες του χρόνου που ανήκουμε, τις σκέψεις που κτίζουμε, τις συνήθειες που υιοθετούμε.
Παρά τις όποιες διαφορές που μπορούμε να έχουμε με άλλες εποχές και πρόσωπα υπάρχουν πάντα οι λιγοστές σημασίες κοινής αναφοράς. Για παράδειγμα η διαδρομή της ελευθερίας τρέχει σ’ όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Οι στιγμές αυθεντικότητας και οι βιωματικές αναφορές αποτελούν πάντα τον πυρήνα της προσωπικής μας εννόησης σ’ όλους τους χρόνους και τόπους.
Τι έχει συμβεί όμως και έχουμε μπει σε μια αντιστροφή όλων των δεδομένων; Γιατί με άλλα λόγια δεν μπορούμε σήμερα να καταλάβουμε το απόθεμα της προσδοκίας του Καποδίστρια; Γιατί δεν μπορούμε να ενστερνιστούμε την κρυμμένη υπερ-πίστη του Παπαφλέσσα?
Ακριβώς γιατί χάσαμε τη σαγήνη των μεγάλων ιδεών. Γιατί η αξία διαχέεται επειδή απουσιάζει κάθε αξιολογική κρίση. Γιατί ζούμε σ’ ένα διαρκές βέρτιγκο όπου όλα μας παρουσιάζονται ως υπερ-πραγματικά και έτσι δεν μπορούμε να δούμε τη σκηνή του πραγματικού με τα μάτια του Καραϊσκάκη. Ούτε μπορούμε να αντιληφθούμε το ψυχικό βλέμμα του Σολωμού και του Κάλβου που οραματίζονται την πατρίδα ως ποιητική σύνθεση. Αλλά και γιατί ο φόβος μας σήμερα αποτελεί το κίνητρο των δειλών αποφάσεων μας.
Εξάλλου όλα σήμερα έχουν υπερθερμανθεί στις ταχύτητες της εποχής μας. Καμιά βιωματική διάρκεια δεν υφίσταται, γιατί οι ταχύτητες έχουν επιταχυνθεί τόσο, ώστε κάθε βεβαιότητα να έχει ακυρωθεί και κάθε υποψία να κινείται στην απώλεια της. Με άλλα λόγια ζούμε κάτω από το καθεστώς της λήξης του περιεχομένου μας, και των αποφάσεων μας.
Προσκυνημένος ο νεοέλληνας στα κυκλώματα της χρήσης και της ανάγκης του, βιώνει τη διάλυση της δράσης του μέσα στη ματαιοδοξία της ιστορίας. Έτσι και αλλιώς είναι πεπεισμένος ότι η ιστορία ξαναγράφεται διαρκώς και αναθεωρείται από την ανάποδη. Πράγμα που σημαίνει πως θα πρέπει να είναι αδιάφορος, αφού η ιστορία σήμερα λευκαίνει και τις μελανές σελίδες της. Η ιστορία ερμηνευμένη ως ένας κυκεώνας δίχως άκρη και μέση (έτσι όπως τη θέλουν κάποιοι) καθιστά τις αντιθέσεις πλαστές και τις υποσχέσεις της ανθρώπινης δράσης να δρομολογούνται στο λιμάνι της φθοράς και της αμνησίας.
Κάτω από όλα αυτά πως λοιπόν να μη δει σήμερα ο σύγχρονος νεοέλληνας το μαρτυρικό θάνατο του Αθανάσιου Διάκου στην Αλαμάνα ως αποκοτιά και όχι βέβαια ως ένα κάλεσμα στην αναπρόσληψη του κόσμου. Αλλά και πως να αντιληφθεί τη θυσία του Ρήγα Βελεστινλή όταν ακόμη και σήμερα ερμηνεύεται άκαιρα ως μια πράξη με τολμηρό ενθουσιασμό αλλά με λιγοστή φρόνηση (τα φληναφήματα του Δ. Οικονόμου είναι ακόμη ζωντανά) και όχι ως αλήθεια με έγγειο θαυμασμό που ενστερνίζεται ένα μυστικό.
Έχουμε λοιπόν μεταστρέψει όλες τις αλήθειες μας, έχουμε κλείσει όλες τις ανοιχτές σημασίες και τους ρυθμούς αμοιβαιότητας και μαζί έχουμε αποδυναμώσει όλες τις έλξεις και τις προκλήσεις, φλυαρώντας ακατάσχετα επάνω σ’ όλες τις βαθιές μορφές της ιστορίας μας. Και με το νέο τρένο της διαδρομής μας πάμε να συναντήσουμε το τέλος της ιστορίας έτσι όπως μας επιτάσσει η ιδεοληψία της νέας εποχής. (Φράνσις Φουκουγιάμα)
Γιατί σήμερα όλα τα μυστικά σήματα της ιστορίας έχουν αποσυρθεί από τη διαδικασία της ανταλλαγής και απαιτούν ερμηνείες ισοπεδωτικές, πληκτικές, απομυθοποιημένες και χωρίς προκλήσεις, στο θρίαμβο του εύθραυστου, και στις εννοημένες παρανοήσεις.
Το 1821 έχει θέλγητρα, επίνοιες, έχει την τόλμη της ελευθερίας και οράματα, μαζί με τις θυσιαστικές προκλήσεις, αλλά όλα αυτά δεν κληρονομούνται σ’ εποχές που απαγορεύουν τη μνήμη, σε εποχές όπου η μεταμόρφωση των πραγμάτων γίνεται μια θνητή φαινομενολογία και μια κενόδοξη ρητορική.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής πολιτική και κοινωνικής φιλοσοφίας.
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.