Ανησυχία προκαλεί η κλιμάκωση των συγκρούσεων ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία, στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ. Ο ιστορικός ρόλος της Μεγάλης Βρετανίας και η επεκτατική πολιτική του Ερντογάν.
Αλέξανδρος Πηγαδάς
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ακροβατεί εδώ και χρόνια ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη. Ήταν απλά θέμα χρόνου να ξεσπάσει η αναζωπύρωση της ένοπλης αντιπαράθεσης, καθώς Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν τους χωρίζουν πολλά περισσότερα από μία περιοχή.
Παρά τις συνεχείς εκκλήσεις από τις παγκόσμιες δυνάμεις για παύση του πυρός, τις εκεχειρίες που έχουν υπογραφτεί ανάμεσα στις δύο χώρες βλέπουμε πως καθημερινά δεκάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, πολλοί εκ των οποίων άμαχοι.
Οι δύο χώρες βρέθηκαν στο πεδίο της μάχης, σε έναν αιματηρό πόλεμο στην περιοχή στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Παρ΄ όλα αυτά η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Την ίδια στιγμή η κάθε χώρα έχει τους δικούς της συμμάχους. Από την μία πλευρά, η Αρμενία στηρίζεται παραδοσιακά από την Ρωσία, η οποία τείνει να παρουσιάζεται περισσότερο ως διαμεσολαβητής μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών κρατών.
Η Μόσχα αρνείται να πάρει θέση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς και επιμένει στην άμεση κατάπαυση του πυρός μαζί με διάλογο. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Τουρκία αυξάνει συνεχώς την υποστήριξή της προς το Μπακού, ενώ αποτελεί σημαντικό και μακροχρόνιο στρατηγικό εταίρο του Αζερμπαϊτζάν και αντίπαλο της Αρμενίας.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι κακές σχέσεις μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας, οφείλονται στη Γενοκτονία του 1915, την οποία αρνείται συστηματικά η Τουρκία. Πέρα όμως από τη Γενοκτονία η Τουρκία έπαιξε σημαντικό ρόλο και στη διάσπαση της Αρμενίας.
Η ιστορική περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ (ή Αρτσάχ) για περισσότερο από έναν αιώνα (από τα τέλη του 18ου έως τις αρχές του 20ου) ταλανίστηκε με συνεχείς διενέξεις και αιματηρούς πολέμους. Οι παράλογες απαιτήσεις των Τατάρων-Τούρκων, η εσκεμμένη αδιαφορία των διεθνών δυνάμεων και η κωλυσιεργία τους για ξεκάθαρες αποφάσεις, είχαν ως αποτέλεσμα η περιοχή να αποκοπεί από την Αρμενία.
Μία από τις δυνάμεις που υποσχέθηκε βοήθεια στην Αρμενία ήταν και η Μεγάλη Βρετανία.
Με ποιον τρόπο όμως η Μεγάλη Βρετανία ‘’άφησε ξεκρέμαστη’’ την Αρμενία; Γιατί η Τουρκία βοηθάει το Αζερμπαϊτζάν, ενώ τι βλέψεις έχει ο Ερντογάν για την περιοχή;
Η Τουρκική εισβολή στο Μπακού και η ”προδοσία” της Βρετανίας
Τον Σεπτέμβριο του 1918, οι τουρκικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Μπακού από όπου εξαπέλυσαν σφαγές κατά του αρμενικού πληθυσμού. Έτσι δημιούργησαν τις συνθήκες ώστε ο τουρκικός στρατός να προελάσει στην περιοχή της ανατολικής Αρμενίας και να εισέλθει στη Σούσα (πόλη στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ). Ο επικείμενος πόλεμος ήταν αναπόφευκτος. Αρωγός στον αρμενικό πληθυσμό στάθηκε ο στρατός των αρμενικών εθελοντών ο οποίος οδηγήθηκε υπό τον στρατηγό Αντρανίκ και πλησίασε την περιοχή του Αρτσάχ.
Ο βρετανός διοικητής του Καύκασου, στρατηγός Tόμσον σταμάτησε τον Aντρανίκ, υποσχόμενος να λύσει το πρόβλημα στη διάρκεια της Διάσκεψης Ειρήνης του Παρισιού. Το καλοκαίρι του 1919 η Βρετανία προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο ώστε να αποτρέψει τις σφαγές. Με αυτήν την κωλυσιεργία χάθηκε πολύτιμος χρόνος με αρνητικά αποτελέσματα για τους Αρμένιους. Το 7ο Συνέδριο Αρμενίων του Αρτσάχ αναγκάστηκε να αναγνωρίσει προσωρινά την εξουσία του Αζερμπαϊτζάν, αναμένοντας την τελική απόφαση της Διασκέψεως του Παρισιού.
Η Μεγάλη Βρετανία παρά τις υποσχέσεις της, σύντομα άρχισε να αποσύρει τις δυνάμεις της από τον Καύκασο. Η Διάσκεψη του Παρισιού δεν είχε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα για την αρμενική πλευρά, ενώ η ασάφεια της διατύπωσης των αποφάσεων έδινε στην Τουρκία «λευκή επιταγή», η οποία προχώρησε στην κατάληψη του Αρτσάχ. Ο Τούρκος κυβερνήτης του Αρτσάχ απαιτούσε από την ηγεσία της περιοχής την άμεση υποταγή και την ένωσή του με το Αζερμπαϊτζάν. Οι Αρμένιοι απέρριψαν το τελεσίγραφο. Τον Μάρτιο του 1920, μετά από σκληρές μάχες και παρά τη σθεναρή αντίσταση των αρμενικών δυνάμεων στη Σούσα, οι τουρκικές δυνάμεις επιβλήθηκαν στην περιοχή.
Το καθεστώς της Αυτονομίας
Στις 7 Ιουλίου 1923 το Αρτσάχ έλαβε υπόσταση ως Αυτόνομη Περιοχή με το όνομα Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ο χάρτης του Αρτσάχ τεμαχίστηκε μεθοδικά. Τα αποκομμένα τμήματα τα οποία προσαρτήθηκαν διοικητικά στη γειτονική δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, άλλαξαν ονομασία και ορισμένα από αυτά δεν είχαν καμία εδαφική επαφή με την Αρμενική Δημοκρατία. Επιπροσθέτως, η σοβιετική εξουσία προσάρτησε και συνέδεσε στο Αζερμπαϊτζάν τις περιοχές Κελμπατζάρ και Λατσίν (κοντινές περιοχές στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ) και με αυτόν τον τρόπο το Αρτσάχ αποκόπηκε εξ ολοκλήρου από την Αρμενία. Μπορούμε μάλιστα να το παρομοιάσουμε σαν ένα “νησί” το οποίο περιβαλλόταν από “ξηρά”.
Η δημιουργία της «Ιστορίας του Αζερμπαϊτζάν»
Στη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας επί δεκαετίες, οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ επανειλημμένα διαμαρτύρονταν κατά της πολιτικής, των διακρίσεων και των διώξεων οι οποίες επιβλήθηκαν κατά των αρμενικών περιοχών.
Ο προγραμματισμένος στόχος της αζερικής κυβέρνησης ήταν να αλλάξει την εθνική δομή του πληθυσμού. Για να επιτύχει το σκοπό της δοκίμασε όλους τους τρόπους και κυρίως εμπόδισε την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Σε πολιτισμικό πεδίο ακολούθησε μια επιμελημένη τακτική. Θέσπισε νόμους με τους οποίους εμπόδιζε οποιαδήποτε αρμενική πολιτιστική ή παραδοσιακή έκφραση. Πολλά αρμενικά σχολεία και ιδρύματα έπαψαν να λειτουργούν, ο αρμενικός τύπος (εφημερίδες και περιοδικά) έπαψαν να εκδίδονται. Καμία από τις 200 και πλέον ενεργές αρμενικές εκκλησίες δεν είχε άδεια να λειτουργήσουν.
Από το 1936 εμφανίστηκε μια νέα εθνικιστική αντίληψη των Τούρκων ή αλλιώς των Καυκάσιων Τατάρων, όπως ήταν γνωστοί εκείνη την εποχή. Η ιδέα τους ήταν να μετονομαστούν σε «Αζέρους» και η περιοχή τους συμπεριλαμβανομένης και του κατακτημένου Αρτσάχ, σε «Αζερμπαϊτζάν». Η απόφαση αυτή έγινε αποδεκτή από την Σοβιετική Ένωση.
Οι επεκτατικές τάσεις της Τουρκίας
Η Τουρκία δεν έχει κρύψει ποτέ την υποστήριξή της στο Αζερμπαϊτζάν. Οι δύο χώρες έχουν στενή εθνοτική και γλωσσική συγγένεια, ενώ οι σχέσεις της Τουρκίας με την Αρμενία επιβαρύνονται από τη μαζική δολοφονία 1,5 εκατομμυρίων Αρμενίων, το 1915 την οποία και αναγνωρίζουν ως γενοκτονία πολλοί ιστορικοί και ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Η Τουρκία απορρίπτει τον όρο.
Χαρακτηριστικό των σχέσεων που επικρατούν μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας αποτελούν οι κατά καιρούς δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: “Οι αδελφοί μας από το Αζερμπαϊτζάν περιμένουν την ημέρα που θα επιστρέψουν στη γη τους”.
«Η Τουρκία είναι μεγαλύτερη από την Τουρκία. Εμείς δεν δύναται να φυλακιστούμε σε 780 χιλιάδες τ.μ.. Όμως άλλα είναι τα φυσικά μας σύνορα και άλλα τα σύνορα της καρδιάς μας. Μπορεί τα αδέρφια μας που κατοικούν στις περιοχές της Μουσούλης, το Κιρκούκ, το Χουμούς, στα Σκόπια, να βρίσκονται πέρα από τα φυσικά σύνορα της Τουρκίας, ωστόσο θα βρίσκονται πάντα στα σύνορα της καρδιάς μας», είχε τονίσει σε ομιλία του πριν από ένα χρόνο ο Τούρκος πρόεδρος από το World Turkish Business Council που διεξήχθη στο Αζερμπαϊτζάν.
‘’Οι Καζάκοι, Ουζμπέκοι, Τουρκμένοι, Τσετσένοι είναι αδέρφια μας και φυσικά μέλη της Τουρκικής Διασποράς’’ υπογράμμισε.
Ο Τούρκος πρόεδρος στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της αναζήτησης «της θέσης που αξίζει της χώρας του στην παγκόσμια τάξη».
Σε αυτή τη στήριξη βλέπει μια ευκαιρία να αλλάξει την υπάρχουσα κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου, επί δεκαετίες, των ειρηνευτικών προσπαθειών μεσολάβησης ηγούνταν η Γαλλία, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, ενώ οι Αρμένιοι διατηρούσαν τον έλεγχο της περιοχής.
Ο Ερντογάν προσπαθεί να απειλήσει εμμέσως την Αρμενία και να προειδοποιήσει τη Ρωσία η οποία έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με το Γερεβάν, δείχνοντας την εμπιστοσύνη του στον πόλεμο με drones που έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά σε Συρία, Λιβύη και Ιράκ.
Επί χρόνια ‘’παίζει’’ το χαρτί των 90 εκατομμυρίων Τούρκων της Τουρκίας, ξεχνώντας ότι μέσα σε αυτούς υπολογίζει και καταπιεσμένους λαούς, όπως οι Κούρδοι και θρησκευτικές μειονότητες όπως οι Αλεβίτες.
Τώρα προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω ”παίζοντας” το χαρτί των 300 εκατομμυρίων Τούρκων που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο, τους καλεί να τεθούν κάτω από την κοινή ομπρέλα της Τουρκίας. Σε ποιους απευθύνεται; Σε 6 κράτη:
1) Αζερμπαϊτζάν, 2) Καζακστάν, 3) Κιργιστάν, 4) Τουρκμενιστάν, 5) Τουρκία, 6) Ουζμπεκιστάν.
Η άποψη του Thomas de Waal
Την ίδια στιγμή ο Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος με εξειδίκευση στην περιοχή του Καυκάσου, Thomas de Waal τόνιζει: “Δεδομένου ότι οι προσδοκίες των δύο εθνών (Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν) είναι εξαιρετικά υψηλές, θα είναι πιο δύσκολο για τους ηγέτες τους να σταματήσουν σύντομα έναν πόλεμο και να διεκδικήσουν την επιτυχία. Ο κίνδυνος κλιμάκωσης και μαζικής καταστροφής είναι εξαιρετικά ανησυχητικός”.
Σύμφωνα με τον De Waal, υπάρχουν δύο νέοι παράγοντες που καθιστούν την τρέχουσα κατάσταση πιο επικίνδυνη από ποτέ: 1) η ανοιχτή υποστήριξη της Τουρκίας σε ένα κράτος και 2) η ‘’ασυνήθιστη απεμπλοκή’’ των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο ενεργητικός ρόλος της Τουρκίας στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έχει ήδη προκαλέσει τριβές όχι μόνο με τους Ευρωπαίους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, αλλά και με τη Ρωσία. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ αυξάνει τον ερεθισμό του Τούρκου προέδρου και αποτελεί κομμάτι ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου.
Πρόσφατα ο ίδιος ο Ερντογάν, μετά από πολύμηνες προετοιμασίες και κοινές ασκήσεις με τους Αζέρους, δεν δίστασε να αποκαλύψει σε ομιλία του στα εγκαίνια του Αστικού Νοσοκομείου της Κόνια (2 Οκτωβρίου 2020) πως ‘’ο αγώνας θα συνεχιστεί έως ότου το Καραμπάχ απελευθερωθεί από την Κατοχή’’.
Μάλιστα, ο ίδιος μόλις μία μέρα πριν προειδοποίησε αυτούς που στηρίζουν την Αρμενία, ότι ‘’θα κληθούν να λογοδοτήσουν ενώπιον της κοινής συνείδησης της ανθρωπότητας’’. Τι ειρωνεία να το λέει αυτό ένας άνθρωπος που αρνείται πεισματικά την οργανωμένη γενοκτονία 1,5 εκατ. Αρμένιων από τους Νεότουρκους…
Πηγή: news247.gr
