Γράφει ο Valerio Fabbri
Από τις 19 έως τις 22 Νοεμβρίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ επισκέφθηκε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία, η οποία είναι μέλος από το 2022. Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο αναζωπύρωσης της έντασης στην περιοχή.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελεί μέρος του σχεδίου δράσης για την ένταξη στο ΝΑΤΟ από το 2010. Ωστόσο, δεν έχει κάνει συγκεκριμένα βήματα προς την ένταξη λόγω των αργών μεταρρυθμίσεων και της αντίθεσης των ηγετών των Σέρβων της Βοσνίας, οι οποίοι αντιτίθενται στην ένταξη και έχουν επίσης εμποδίσει τις προσπάθειες να τηρηθούν οι διεθνείς κυρώσεις κατά της Μόσχας. Υπό το πρίσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022 και του μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος ασφαλείας στην Ευρώπη, το ΝΑΤΟ αύξησε την υποστήριξή του προς τη Βοσνία και το 2023 ενέκρινε μια νέα δέσμη μέτρων για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων αυτοάμυνας της. Παράλληλα, υπάρχει το πρόβλημα του Κοσσυφοπεδίου. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία σκοπεύει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποτρέψει την επανάληψη των ταραχών και της βίας που σημειώθηκαν τον περασμένο Μάιο στο Ζβέκαν και στα τέλη Σεπτεμβρίου στην Μπάνισκα, γι’ αυτό και το απόσπασμα της KFOR, που πρόσφατα πέρασε στην τουρκική ηγεσία, αυξήθηκε κατά 1.000 άτομα, η μεγαλύτερη στρατιωτική αύξηση της Συμμαχίας την τελευταία δεκαετία. Ο δηλωμένος στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η KFOR θα συνεχίσει να εκπληρώνει την εντολή που της έχει δοθεί από τον ΟΗΕ, η οποία είναι η διατήρηση ενός ασφαλούς και σταθερού περιβάλλοντος και η εξασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλους τους ανθρώπους στο Κοσσυφοπέδιο. “Η ασφάλεια, η σταθερότητα και η ελευθερία μετακίνησης για όλους αποτελούν προτεραιότητα”, δήλωσε ο Στόλτενμπεργκ.
Ωστόσο, στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, όπου πλειοψηφούν οι Σέρβοι, το κλίμα συνεχίζει να είναι τεταμένο και ο εκφοβισμός των Σέρβων που συνεργάζονται με τους θεσμούς του Κοσσυφοπεδίου έχει επιστρέψει. Τις τελευταίες ημέρες κάηκε το αυτοκίνητο της αντιδημάρχου του Leposavic, Dragana Miletic, αντίπαλου του Aleksandar Vucic και των τοπικών συμμάχων του. Στα μέσα Νοεμβρίου, σημειώθηκαν επίσης τρεις εκρήξεις στη Βόρεια Μιτρόβιτσα, κοντά στο πολιτικό γραφείο μηχανοκίνησης, όπου τις τελευταίες εβδομάδες πολλοί Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου άλλαξαν τις παλιές σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας τους με νέες που εκδόθηκαν από τη Δημοκρατία του Κοσσυφοπεδίου, ενόψει της λήξης της μεταβατικής περιόδου και του κινδύνου κατάσχεσης των οχημάτων τους από την αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου. Ένα φαινομενικά περιθωριακό ζήτημα, το οποίο όμως αποτελεί ένα ωραίο και καλό φυτίλι έτοιμο να αναφλεγεί, μερικές φορές ακόμη και με την άθελη συνενοχή των Βρυξελλών.
Στις 16 Νοεμβρίου, μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο της ΕΕ να καταργηθεί από το 2024 η εξαίρεση, που ισχύει από το 2009, η οποία εμποδίζει την πρόσβαση χωρίς βίζα Σένγκεν για τους Σέρβους πολίτες που διαμένουν στο Κοσσυφοπέδιο. Όπως αναφέρεται στην πρόταση της Επιτροπής, “η άρση της εξαίρεσης από την πρόσβαση χωρίς θεώρηση για τους κατόχους σερβικών διαβατηρίων που εκδίδονται από τη σερβική διεύθυνση συντονισμού θα εξασφαλίσει ότι ολόκληρη η επικράτεια των Δυτικών Βαλκανίων υπόκειται στο ίδιο καθεστώς θεωρήσεων”. Μια πρόταση που συνάδει με τις προσπάθειες της ΕΕ να επιταχύνει την ολοκλήρωση της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων. Ωστόσο, από την Πρίστινα ακούστηκαν φωνές διαμαρτυρίας. Η δυνατότητα ταξιδιών χωρίς βίζα ήταν μάλιστα ένα από τα βασικά κίνητρα για τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου να πάρουν διαβατήριο που εκδίδεται από την Πρίστινα, ενόψει και του νέου καθεστώτος με το οποίο θα είναι τελικά δυνατό για τους πολίτες του Κοσσυφοπεδίου να ταξιδεύουν χωρίς βίζα στον χώρο Σένγκεν από την 1η Ιανουαρίου 2024. Κατά τη διάρκεια του 2023, αρκετές χιλιάδες Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου υπέβαλαν αίτηση για βιομετρικό διαβατήριο του Κοσσυφοπεδίου, αλλά σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών της Πρίστινα, πολλοί εξακολουθούν να μην έχουν διαβατήριο, και πρόκειται κυρίως για βετεράνους των πολέμων της δεκαετίας του 1990.
Αυτή η πτυχή είναι επίσης θεμελιώδης, αν όχι καθοριστική, από καθαρά σερβική πολιτική άποψη. Με τις πρόωρες εκλογές που προκήρυξε ο Βούτσιτς για τις 17 Δεκεμβρίου, το κυβερνών κόμμα στο Βελιγράδι θα μπορούσε να πιέσει ακόμη περισσότερο την αφήγηση περί “τρομοκρατίας” εναντίον των Σέρβων στο Κοσσυφοπέδιο με εθνικιστικούς και εκλογικούς όρους. Μια ενδεχόμενη αντίδραση των θεσμών ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου θα έδινε στον σημερινό πρωθυπουργό ακόμη μεγαλύτερο περιθώριο να παρουσιάσει τον εαυτό του ως θύμα στη διεθνή κοινότητα και ως το μοναδικό προπύργιο των Σέρβων έναντι της Πρίστινα στους Σέρβους ψηφοφόρους.
Όσον αφορά τις Βρυξέλλες, μετά τις γενικές δηλώσεις προθέσεων για τη διεύρυνση, άρχισαν πριν από λίγες εβδομάδες πολιτικές συζητήσεις για τη συγκεκριμένη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των 27 και των έξι βαλκανικών χωρών σε συγκεκριμένους τομείς, ακόμη και πριν από την επίσημη ένταξή τους. Στην πρόσφατη υπουργική σύνοδο ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στις 13 Νοεμβρίου, κυκλοφόρησε στο τραπέζι ένα ανεπίσημο έγγραφο – non paper – που έφεραν επτά από τα πιο ανοιχτόμυαλα κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ιταλία, για την άμεση ένταξη των εταίρων στην κοινή εξωτερική πολιτική και ασφάλεια. Για τις Βρυξέλλες, έχει καταστεί προτεραιότητα η παροχή ισχυρής πολιτικής, τεχνικής και οικονομικής στήριξης σε όλους τους υποψήφιους – με ενταξιακές διαπραγματεύσεις που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Σερβία) ή όχι (Βοσνία-Ερζεγοβίνη) – και δυνητικούς υποψήφιους (Κοσσυφοπέδιο), προκειμένου να προωθηθούν οι κύριες πολιτικές, θεσμικές, κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Μια ατζέντα 14 σημείων που συνδέεται με το σχέδιο ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια και το όραμα της σταδιακής και επιταχυνόμενης ολοκλήρωσης σε συγκεκριμένους τομείς των χωρών που βρίσκονται στην πορεία προς τη διεύρυνση της ΕΕ.
Ο μηχανισμός φαίνεται να έχει τεθεί σε κίνηση για μια de facto διεύρυνση και το ευρωπαϊκό πεπρωμένο της περιοχής έχει αναμφίβολα επιταχυνθεί μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά ο δρόμος παραμένει δαιδαλώδης, περισσότερο από μακρύς, και όπως για κάθε άλλη χώρα, είναι πάντα η δυναμική της εσωτερικής πολιτικής που υπαγορεύει τα βήματα, το χρονοδιάγραμμα και το ρυθμό του μέλλοντος – όπως αποδεικνύεται από τις σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου ή εκείνες μεταξύ των διαφόρων πολιτικών δυνάμεων της Βοσνίας.
Πηγή: geopolitica.info