Γράφει ο Απόστολος Αποστόλου
Οι έννοιες του «κατεπείγοντος», της «καταστάσεως ανάγκης», των «εξαιρετικών περιστάσεων», της «καταστάσεως πολιορκίας», έχουν μπει σε εφαρμογή ως εργαλεία για να περιορίσουν ανθρώπινα δικαιώματα, ατομικές ελευθερίες, συνταγματικές κατοχυρώσεις και να καλλιεργήσουν κάθε είδους καταπιεστικής, υπερφίαλης και αυθαίρετης εξουσίας.Η πανδημία γίνεται βούτυρο στο ψωμί του συστήματος κυριαρχίας. Οι βρικόλακες της «δημοκρατικής» διοίκησης εντάσσουν τις παραπάνω έννοιες σε πλήρη εφαρμογή.
Στα φιλελεύθερα συντάγματα στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, η κήρυξη της «καταστάσεως ανάγκης» ή της «καταστάσεως πολιορκίας» ήταν προσανατολισμένη με μεγάλη όμως επιφύλαξη κυρίως στους «εξωτερικούς κινδύνους», ενώ αργότερα περιέβαλε και τους «εσωτερικούς κινδύνους».
Αρκεί να θυμηθούμε το άρθρο 143 του Θεμελιώδους Νόμου της Βόννης, που καταργήθηκε αργότερα το 1968, και διατηρεί έως και σήμερα τη σημασία του ως μέσο ερμηνείας ορίζοντας την «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» ή «εσωτερικής πολιορκίας» (Innerer Notstand) ως βασικό κίνδυνο απειλής της συνταγματικής κατοχύρωσης και αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» περιέχει στοιχεία κατάργησης της θεμελιώδους φιλελεύθερης δημοκρατικής τάξης της Ομοσπονδίας ή ενδεχομένως κάποιου Land. (Άρθρα 11, ΙΙ, 87a. 91 I, 104a-c).
Επίσης σύμφωνα με το γαλλικό σύνταγμα του 1958, και πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 16, η «κατάσταση πολιορκίας» αποτελεί σοβαρή και άμεση απειλή για τις συνταγματικές ελευθερίες τα ατομικά δικαιώματα και τη λειτουργία των συνταγματικών δημοσίων εξουσιών.
Στην Ελλάδα αρκεί να θυμηθούμε το ελληνικό σύνταγμα 1864/1911 και επιπλέον την αναθεωρημένη διατύπωση του 1952 και πιο συγκεκριμένα το άρθρο 91 όπου αναφέρει ρητά ότι η κήρυξη της «καταστάσεως πολιορκίας» εξετάζεται στις περιπτώσεις αποκλειστικά και μόνο σοβαρής εξωτερικής απειλής. Επιπλέον στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και το σύνταγμα της 9 Ιουλίου του 1975, με το άρθρο 48.
Στην Ιταλία το ιταλικό σύνταγμα δεν προβλέπει την «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», γιατί δημιουργεί παρεκκλίνουσες εξουσίες και αυταρχικές παρεμβάσεις της κυβερνητικής εξουσίας. Καθορίζει το ιταλικό σύνταγμα ότι θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ευρεία συζήτηση για το αν πρέπει να υπάρξει «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» και ποια θα είναι η διάρκεια της. Η συζήτηση ανήκει αποκλειστικά στο Συμβούλιο Υπουργών μετά από πρόταση του Πρωθυπουργού. Αρχικά η διάρκεια της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης» προβλέπεται να είναι 180 ημέρες, οι οποίες μπορούν να παραταθούν για άλλες 180 ημέρες. Και μόνο κάτω από ανυπέρβλητες καταστάσεις μπορεί να φθάσει το μάξιμουμ έως 2 έτη, χρονικό διάστημα που θα πρέπει να αποφεύγεται.
Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όπως τροποποιήθηκε από τα Πρωτόκολλα υπ’ αριθμό 14&15 αναφέρει: Άρθρο 15: Παρέκκλιση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης 1. «Εν περιπτώσει πολέμου ή ετέρου δημοσίου κινδύνου απειλούντος την ζωήν του έθνους, έκαστον υψηλόν συμβαλλόμενον μέρος δύναται να λάβη μέτρα κατά παράβασιν των υπό της παρούσης Συμβάσεως προβλεπομένων υποχρεώσεων, εν τω απαιτουμένω υπό της καταστάσεως απολύτως αναγκαίω ορίω και υπό τον όρον όπως τα μέτρα ταύτα μη αντιτίθενται εις τας άλλας υποχρεώσεις τας απορρεούσας εκ του διεθνούς δικαίου.»
Το κράτος λοιπόν, ως θεσμοποιημένη κυριαρχία πάνω στους καταπιεσμένους ανθρώπου επιστρατεύει διατάξεις οι οποίες θα λειτουργήσουν ολοκληρωτικά στην κατάργηση του πλουραλισμού, της δημοκρατικής έκφρασης και των δικαιωμάτων. Η «κατάσταση πολιορκίας» συνδέεται άμεσα με την επιθετικότητα του κράτους, και την εξουσιαστική βαρβαρότητα του, και αποτελεί μια ακραία κατάσταση πολιτικής ανωμαλίας.
Το παγκόσμιο σύστημα θέλοντας να επιβάλει τις νέες μορφές εξουσίας, να προσαρμόσει τους πολίτες στους νέους όρους επιβίωσης της παγκοσμιοποίησης, να κατευθύνει τη σκέψη και τη διάθεση του κόσμου στους νέους εξουσιαστικούς αρμούς (αυτό που αποκαλείται νέα κανονικότητα) ξεθάβει έννοιες που κρέμονται σαν απειλές.
Ο Τζίορτζιο Αγκάμπεν για το καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης» γράφει: «η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εντοπίζεται σε ένα “διφορούμενο και ασαφές περιθώριο, στη συμβολή μεταξύ του δικαιϊκού και του πολιτικού”, και αποτελεί “σημείο ανισορροπίας μεταξύ δημοσίου δικαίου και πολιτικού γεγονότος”[…] Το έργο του Carl Schmitt αποτελεί τη συστηματικότερη προσπάθεια να εκπονηθεί μια θεωρία της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Τα κυριότερα σημεία της θεωρίας του απαντώνται στο έργο του “Δικτατορία”, καθώς και στο έργο του “Πολιτική θεολογία” που εκδόθηκε έναν χρόνο αργότερα. Και τα δύο αυτά βιβλία των αρχών της δεκαετίας του 1920 στοιχειοθετούν ένα παράδειγμα που δεν είναι απλώς επίκαιρο, και που σήμερα τελειοποιείται στην πράξη, είναι απαραίτητο να συνοψίσουμε τις βασικές τους θέσεις […] Ο Schmitt επιχειρεί να καταδείξει πως, ανεξαρτήτως του ποιος επιτελεί την εγγραφή αυτή της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στην έννομη τάξη, η αναστολή του νόμου αφορά τον χώρο του δικαίου[…]Καταλαβαίνουμε λοιπόν για ποιον λόγο η θεωρία της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης παρουσιάζεται στην Πολιτική Θεολογία ως θεωρία της κυριαρχίας κατάσταση εκτάκτου ανάγκης αντιπροσωπεύει τον έλεγχο ενός χώρου που δεν είναι ούτε εξωτερικός ούτε εσωτερικός, ο κυρίαρχος παραμένει έξω από την ισχύουσα έννομη τάξη και μολονότι της ανήκει, γιατί είναι υπεύθυνος να αποφασίσει εάν το Σύνταγμα μπορεί να ανασταλεί στο σύνολό του». (Σύγχρονα Θέματα τεύχος 85 Ιούλιος 2004 σελ, 5-6)
Με τα παραπάνω ο Αγκάμπεν περιγράφει πως η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αποτελεί συντονισμένη προσπάθεια, για την επιτυχή πραγμάτωση μιας αθόρυβης δικτατορίας σύμφωνα με τις επιταγές των κυρίαρχων.
Ας καταλάβουμε ότι δεν είναι ανάγκη να βλέπουμε τανκς στους δρόμους και λοχίες στην εξουσία μπορούμε με τις παρασυνταγματικές διατάξεις να ζούμε υπό συνταγματική αναστολή και κατάσταση εξαίρεσης του συντάγματος. Να γιατί ανυποψίαστε πολίτη της σχιζοειδικής διαπλάσεως με τα ψυχαναγκαστικά σου κόμπλεξ δεν είναι όλα συνωμοσιολογία, όπως σου λένε κάποιοι διανοούμενοι του μεσονυχτίου και οι πολιτικοί με λογαριασμούς σε ελβετικές τράπεζες. Είναι η βιοπολιτική υπήκοε της σιδερωμένης λογικής.
Εμείς εδώ στη χώρα της «κεκαυμένης» ασυμμετρίας, ζήσαμε στο πετσί μας και ξέρουμε τι σημαίνει «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» με τη μνημονιακή κρίση σε πρώτη φάση. Τις υπερωρίες της βαρβαρότητας, τη βασανιστική χροιά των μέτρων, τους δρυμούς της καταπίεσης, όλα αυτά και άλλα τόσα μας σφράγισαν για μια δεκαετία και συνεχίζουν να μας «οικονομούν» τη ζωή μας. Συνεχίζουμε τώρα με την πανδημία να ζούμε τη συνέχεια.
Ο 44χρονος Γάλλος ποινικολόγος, Arié Alimi, μέλος του εθνικού γραφείου της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (LDH), είναι σήμερα σημείο συνάντησης της κεντρώας Δεξιάς με την ριζοσπαστική Αριστεράς. Εμφανίστηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης το 2014, όταν εκπροσώπησε την οικογένεια του Rémi Fraisse, ενός νεαρού περιβαλλοντικού ακτιβιστή που πέθανε στο φράγμα Sivens μετά την πυροδότηση επιθετικής χειροβομβίδας από αστυνομικούς. Ο Arié Alimi, υπήρξε για ένα διάστημα συνεργάτης του Jean-Luc Mélenchon.
Ο Arié Alimi, με το βιβλίο του «Το πραξικόπημα της Έκτακτης Ανάγκης. Επιτήρηση, καταστολή και ελευθερία» (Le coup d’état d’urgence. Surveillance, répression et libertés εκδ. Seuil, Paris, 2021) αναφέρει ότι στη Γαλλία η κατάσταση έκτακτης ανάγκης χρονολογείται από το νόμο της 3ης Απριλίου 1955, ο οποίος αρχικά επεβλήθη ως μέτρο αναφορικά με την «εισβολή αστυνομικών δυνάμεων σε κατοικίες πολιτικών ακτιβιστών ή οποιουδήποτε ατόμου που συνιστά απειλή για την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη». Χρησιμοποιήθηκε αρχικά τα έτη (1955, 1958, 1961-1963, επίσης τον Ιανουάριο του 1985, τον Οκτώβριο 1986, τον Οκτώβριο του 1987, τον Νοέμβριος του 2005, τον Νοέμβριος του 2015 έως το τέλος Οκτωβρίου του 2017), είναι όμως η πρώτη φορά από τον Μάρτιο του 2020 που συνδέεται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης με την υγειονομική κρίση. Με διάταγμα της 25ης Μαρτίου του 2020, που έλαβε η γαλλική κυβέρνηση και ψηφίστηκε στο κοινοβούλιο, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για υγειονομικούς λόγους κηρύχθηκε, πρώτα στις 11 Μαΐου και στη συνέχεια παρατάθηκε έως τις 10 Μαΐου, ακολουθούμενη από έναν μεταβατικό νόμο στις 30 Οκτωβρίου νόμος εκτάκτων αναγκών όπου και πάλι παρατάθηκε, έως τον Φεβρουάριο του 2021, και με καταχρηστική παράταση έως τον Ιούνιο του 2021. Επιτρέπει στην κυβέρνηση να λάβει αντιδημοκρατικά μέτρα, ιδίως όσον αφορά τους περιορισμούς στις θεμελιώδεις ελευθερίες, που σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση οι «πυρίμαχοι Γαλάτες» θα είχαν εξεγερθεί αμέσως: Τα έκτακτα περιοριστικά μέτρα περιλαμβάνουν απαγορεύσεις δημοσίων συναθροίσεων και αυστηρούς περιορισμούς κυκλοφορίας.
Γράφει ο Arié Alimi: «Ένας από τους βασικούς μηχανισμούς για τη μετάβαση από το κοινό δίκαιο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, είτε πρόκειται για ασφάλεια είτε για υγεία, βασίζεται στον τρόπο με τον οποίο κάθε άτομο αντιμετωπίζεται από το κράτος. Στο κοινό δίκαιο, κάθε άτομο υπόκειται σε νόμο με απόλυτη προστασία. Έτσι το άτομο επιβεβαιώνεται με τις αξίες του σεβασμού, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.» Σε ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο του βιβλίου του με τίτλο «Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία και η έλευση του ιού» αναφέρει ότι: «Κατά τη διάρκεια της έκτακτης ανάγκης λόγω της υγειονομικής κρίσης πολλές από αυτές τις ελευθερίες του γαλλικού λαού είναι βαθιά περιορισμένες. Υπήρξε αναστολή νόμων και παραχωρήθηκαν ειδικές εξουσίες και αρμοδιότητες σε υπηρεσίες εκτός δημοκρατικού πλαισίου”. Η μετάβαση σε κατάσταση έκτακτης για υγειονομικούς λόγους “περιλαμβάνει ένα μηχανισμό, που μέχρι τώρα δεν υπήρχε καθώς ολόκληρος ο πληθυσμός στερήθηκε, εν μία νυκτί, τα συλλογικά του δικαίωμά και απώλεσε μεγάλο μέρος των ατομικών δικαιωμάτων του. Καθώς επίσης ένα μεγάλο μέρος πολιτών έχασε την εργασία του. (…) Προκειμένου να εφαρμοστούν τέτοια μέτρα σε ολόκληρο τον πληθυσμό, ήταν απαραίτητο να ληφθεί υπόψη η πολιτικό-ιατρική άποψη ότι οποιοδήποτε άτομο ήταν πιθανό να μολυνθεί και παράλληλα να γίνει υπερμεταδότης. Όλα τα παραπάνω έφεραν την υπογραφή ενός υγειονομικού διευθυντηρίου ειδικών».
Παράλληλα θα πει ο Arié Alimi το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε τη νομιμοποίηση drone για να παρακολουθεί την εφαρμογή μέτρων περιορισμού, που ουσιαστικά πρόκειται για πλήρως αντιδημοκρατική δραστηριότητα. Όλα αυτά τα μέτρα έχουν τεθεί σε λειτουργία στην κατεύθυνση η οποία σε πρώτη φάση είναι το “Stop Covid” και στη συνέχεια το “All anti Covid”. Συνηθίζοντας όμως σταδιακά ο πληθυσμός σε μια νέα νοοτροπία και συμπεριφορά να παρακολουθεί τα smartphone για τις μετακινήσεις του και το χρόνο του, θα εισέρχεται όλο και πιο βαθιά στη νέα καθημερινότητας και θα αποκρυσταλλώνεται ολοένα και πιο πυκνά στη νέα κανονικότητα. Μόλις ο πληθυσμός ενδοβληθεί με τη νέα μείωση των ελευθεριών του, θα πει ο Arié Alimi και όταν αυτές οι τεχνικές συμπεριφοράς του και η απομείωση της δημοκρατίας θα έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του πληθυσμού, τότε τα μέτρα παρακολούθησης και εξάλειψης των δικαιωμάτων του πολίτη δεν θα έχουν καμία επιστροφή σε προηγούμενη κατάσταση γιατί και πρακτικά θα είναι αδύνατη η επιστροφή εξ’ αιτίας της συνήθειας και του φόβου της συνάντησης του πολίτη με την ελευθερία του.
Ο Arié Alimi καταλήγει λέγοντας: «Ο επόμενος κόσμος είναι αυτός στον οποίο ζούμε ήδη. Ένας κόσμος του επείγοντος και της εξαίρεσης».
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής Φιλοσοφίας.
Διαβάστε επίσης:
