από την Angelica Vascotto
Μετά από σχεδόν 80 χρόνια ειρήνης, υπό το φως της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει να εξετάζει νέες λύσεις για την επίλυση πιθανών προβλημάτων ασφάλειας και άμυνας.
Τι είναι και πώς θα λειτουργήσει;
Στις 21 Μαρτίου, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε σχέδιο δράσης για την κοινή ασφάλεια και άμυνα. Το λεγομενο Το “Strategic Compass” (Strategic Compass) παρέχει ορισμένα νέα σχετικά με το σχέδιο δράσης για πιθανές απειλές: την ικανότητα ταχείας ανάπτυξης 5.000 μονάδων, τη δυνατότητα ανάπτυξης 200 εμπειρογνωμόνων από αποστολές Κοινής Ασφάλειας και Άμυνας (PDSC), περιοδικές ασκήσεις (χερσαία και / ή ναυτική), η ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας και των αποστολών τόσο σε πολιτικούς όσο και σε στρατιωτικούς τομείς. Προκειμένου να προβλεφθούν, να αποτραπούν και να ανταποκριθούν σε ξαφνικές προκλήσεις, το Συμβούλιο προβλέπει την ενίσχυση των ικανοτήτων ανάλυσης πληροφοριών, τη δημιουργία δέσμης εργαλείων και ομάδων απάντησης κατά των υβριδικών απειλών, την ανάπτυξη της διπλωματίας πληροφοριών, τη δημιουργία πολιτικών της ΕΕ στον τομέα του κυβερνοχώρου, του διαστήματος, της θαλάσσιας άμυνας και της καταπολέμησης του πολέμου πληροφοριών
Αν και η έγκριση του νέου στρατηγικού εγγράφου της ΕΕ είχε ήδη προγραμματιστεί πριν από το ξέσπασμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία, δεν έλειψαν οι αναφορές στο τρέχον σενάριο κρίσης: το σημείωμα που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Συμβουλίου υπογράμμιζε τον τρόπο με τον οποίο ελήφθη η απόφαση “κατά πρόσωπο της αυξημένης εχθρότητας του περιβάλλοντος ασφαλείας». Για το λόγο αυτό, η Ένωση -συνεχίζει το δελτίο τύπου- θεωρεί απαραίτητο «να κάνει ένα αποφασιστικό άλμα στην ποιότητα και να αυξήσει την ικανότητα και τη θέλησή [μας] να δράσουμε, να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα [μας] και να επενδύσουμε περισσότερο και καλύτερα στην άμυνα [μας] ικανότητα».
Διάλογος με άλλους στρατηγικούς εταίρους
Το νέο σχέδιο δράσης προβλέπει ενισχυμένη συνεργασία με άλλους παράγοντες όπως το ΝΑΤΟ, τα Ηνωμένα Έθνη, ο ΟΑΣΕ, η Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) και η ASEAN. Στοχεύει επίσης να αναπτύξει πιο στοχευμένα έργα διμερούς εταιρικής σχέσης με συγκεκριμένες χώρες που μοιράζονται τις ίδιες αρχές, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία. Οι γειτονικές χώρες όπως αυτές των Δυτικών Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής δεν αγνοούνται.
Με την ευκαιρία των έκτακτων συνόδων κορυφής του ΝΑΤΟ, της G7 και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 24 και 25 Μαρτίου, προέκυψαν λεπτομέρειες σχετικά με τον συντονισμό μεταξύ των μερών: η εντολή του Γενικού Γραμματέα της Ατλαντικής Συμμαχίας παρατάθηκε κατά περαιτέρω έτος, συμφωνήθηκε η ανάγκη ανάπτυξης περαιτέρω μακροπρόθεσμων αμυντικών και αποτρεπτικών δυνατοτήτων και υπογραμμίστηκε η σημασία της συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής.
Σε ποιον ρόλο τοποθετείται τώρα το ΝΑΤΟ;
Υπήρχαν διάφορα θεσμικά πρόσωπα που θέλησαν αμέσως να ξεκαθαρίσουν την απουσία σύγκρουσης μεταξύ των μερών. Αντίθετα, υπογραμμίστηκε μια ισχυρή και αποφασιστική ιδέα της συμπληρωματικότητας. Ο Josep Borrell, ο Ύπατος Εκπρόσωπος για Εξωτερικές Υποθέσεις και Πολιτική Ασφάλειας, τόνισε ότι δεν θα υπάρξει επιβράδυνση στην τρέχουσα και μελλοντική ευρωπαϊκή εμπλοκή στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, καθώς αυτό θα παραμένει πάντα στο επίκεντρο της δομής της αμυντικής συμμαχίας του.
Εν τω μεταξύ, τις τελευταίες εβδομάδες, η Ατλαντική Συμμαχία αποφάσισε να ενισχύσει τις αμυντικές και αποτρεπτικές της ικανότητες στην ευρωπαϊκή ήπειρο προκειμένου να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε επιθετικότητα. Στη συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη 24 Μαρτίου, ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ συνόψισε τα διάφορα βήματα δράσης που έγιναν. Πρώτα από όλα, η απόφαση να ενεργοποιηθεί για πρώτη φορά μέρος της δύναμης ταχείας επέμβασης της Συμμαχίας (NATO Response Force) στον τομέα της συλλογικής άμυνας για επέκταση των αμυντικών δυνατοτήτων του οργανισμού όπου χρειάζεται. Συμφωνήθηκε επίσης αύξηση των συστημάτων αεροπορικής, ναυτικής και πυραυλικής άμυνας. Τέλος, ανακοινώθηκε η δημιουργία τεσσάρων νέων πολυεθνικών ταγμάτων που θα ενσωματωθούν στο ανατολικό μέτωπο (Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία και Σλοβακία) για την υποστήριξη αυτών που ήδη υπάρχουν στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής.
Η κοινή άμυνα και οι προηγούμενες προσπάθειές της
Στην πραγματικότητα, η ιδέα μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας απέχει πολύ από το να είναι πρόσφατη. Αν και η πρώτη έκδοση του Strategic Compass προτάθηκε πριν από τρία χρόνια και παρουσιάστηκε επίσημα από τον Ύπατο Εκπρόσωπο τον περασμένο Νοέμβριο, τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία ενός πιο συνεργατικού περιβάλλοντος στον τομέα της ασφάλειας έχουν ήδη εντοπιστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) θεσπίστηκε το 1993 μέσω της Συνθήκης του Μάαστριχτ ως ο δεύτερος από τους τρεις πυλώνες. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, η Ένωση προσπάθησε να εδραιώσει τις σχέσεις των χωρών μελών όλο και περισσότερο, την ανταλλαγή κρίσιμων πληροφοριών και την ανάπτυξη κοινών στόχων ασφάλειας. Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ του 1997, καθιερώθηκε μια πιο αποτελεσματική διαδικασία λήψης αποφάσεων: συμπεριλήφθηκαν η εποικοδομητική αποχή και η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία. Το 2004, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ίδρυσε τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (EDA) προκειμένου να βελτιώσει τις ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες στη διαχείριση κρίσεων. Μέσω της προώθησης της τεχνολογίας, της έρευνας, της συνεργασίας στον τομέα των εξοπλισμών και της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής αγοράς εξοπλισμού, καθιερώθηκε μια από τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της ασφάλειας. Τέλος, με τη Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009, έγιναν περαιτέρω αλλαγές: δημιουργήθηκε η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Εξωτερικές Υποθέσεις και Πολιτική Ασφάλειας (ο οποίος είναι και αντιπρόεδρος της Επιτροπής), η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης ( ΕΥΕΔ) και η Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ) ενημερώνεται.
Προκλήσεις και πλεονεκτήματα των νέων ευρωατλαντικών στρατηγικών σχέσεων
Σε ένα διεθνές πλαίσιο που διαμορφώνεται από την ιδέα του ΝΑΤΟ ως της μόνης πραγματικά δομημένης στρατιωτικής συμμαχίας, επομένως ρυθμιζόμενης από συνθήκες και συγκεκριμένες συμβάσεις, η γέννηση του νέου ευρωπαϊκού έργου υπογραμμίζει την παρουσία νέων αναγκών ασφαλείας στον δυτικό κόσμο. Αν από τη μια αντιπροσωπεύει μια περαιτέρω συμβολή πόρων και δράσης, από την άλλη αναδιαμορφώνει τη γεωπολιτική της τάξη. Ως απόδειξη αυτού, αν και η Ατλαντική Συμμαχία έχει δημιουργήσει τα θεμέλια στρατηγικού συντονισμού που είναι απαραίτητα για την ευρωπαϊκή ισορροπία (και όχι μόνο), από την άλλη δεν θα μπορούσε παρά να αναδείξει διαφορετικές στρατηγικές ανάγκες: εκτός από τις φυσικές γεωστρατηγικές διαφορές ( για τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια ξεχωριστή ήπειρο με την απουσία ανοιχτά «εχθρικών» συνόρων, ενώ, για το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η παρουσία μιας ιδιαίτερα μεγάλης και δυνητικά προβληματικής γειτονιάς – βλ. την περίπτωση της Ρωσίας, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής). την ανάγκη να ελαφρύνουν και να επιταχύνουν τους ευρωπαϊκούς χρόνους αντίδρασης σε κρίσιμες φάσεις στην περιοχή της δικής τους επικράτειας. Αν και αυτή η πρωτοβουλία μπορεί να φαίνεται σε ορισμένους παρατηρητές ως ένα μειονεκτικό ή οικονομικά διασκορπιστικό έργο, η πραγματικότητα είναι ότι η ενίσχυση και η διαφοροποίηση των στρατηγικών στόχων των ήδη συμμάχων χωρών καθιστά δυνατό τον στόχο για διαφορετικές στρατιωτικές δυνατότητες και τη διεύρυνση του εύρους δράσης σε σχέση με κοινά μελλοντικές απειλές.
[ΠΗΓΗ]
Ακολουθήστε το Sahiel.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.